Baştan sona kadar hızlıca okunacak,( anlamadığınız kısımları geçin)
Sonra, tekrar ederek anlaşılır hale getireceksiniz)
Nota ve vuruş öğrenirken, Ritm denilen, seslerin veya vuruşların düzenli aralıklarla, ardarda gelmesinden söz edildiğini hatırlatmamız gerekir
Saatin tik-takları bunun en güzel örneğidir Bu ses, saniyede bir vurarak devam eder Mekanik saatlerde, “tik” sesi vuruşun başında gelirken, “tak” sesi de saniyenin ortasında çıkar Saniye göstergesi olan saatlerde, pil ile çalışıyorsa bu sesi duymayıp saniye ibresinin iki harekette bu saniyelik süreci geçirdiğini izleyebilirsiniz (Saat vuruşundaki tik-tak seslerinin avantajını ikinci bölümde göreceğiz)
Bateride ana tempoyu veren unsur ayak pedalı olduğu için, bunu ayak tabanının pedalı yukarıdan aşağıya indirdiği andan tekrar yukarıdaki yerine geldiği zaman dilimi kadar süreçte yaptığını, yani tik sesiyle ayağın tabanının yere vuran hareketini, tak sesiyle de tekrar pedalın yukarı kalktığını düşünecek ve uygulamaya çalışacağız(klasik anlayışta pedal ile tempo vuruşu, ayak topuğunun yere basılı olarak durduğunu, ayağın ön kısmı tabir ettiğimiz uç kısmıyla taban hareketi yaptığını, bilekten hareket olduğunu varsayıyor ve şimdilik bu tip çalışmayı öneriyoruz) Özetle, saatin tik seslerinde ayakla tempo tutuyoruz
Genelde, dinlediğimiz müzik parçaları bahsettiğimiz tarzda, tik-tak seslerini andıran tempodadırMarşlar ve disko ritmi, verilebilecek en basit örneklerdir Ancak, biz saatin tik-taklarının hızı olan, dakikada 60 vuruşluk olan bir tempodan bahsediyor ve “müzikte hız birimi tempo’dur” diyoruz(Metronom isimli cihaz, saat gibi, tik-tak vuruşlarıyla bize tempo’ları hız dereceleriyle bildiren alettir)
Zaten yeni başlayan biri olarak çok yavaş hızda çalışmanın gerektiğini hatırlatıyoruz(dakikada 60 vuruşlu bir tempo “yavaş tempo” kavramına girer)
Şimdi bir saat sesi temposu yardımıyla ayak vuruşumuzu bir – ki – üç – dört - bir – ki – üç – dört diye sayarak tempomuzu tutturmaya çalışalım
Epeyce bir miktar bir – ki – üç – dört şeklinde kendini tekrarlayan bir döngü kurun (ayak vuruşlarıyla)
Evet biraz durabilirsiniz
Şimdi tekrar başlayın, ama mutlaka bir – ki – üç – dört – diye her vuruşta saymaya, saatin düzeninde gitmeye devam edin
Bu yaptığınız işin Nota’cası aşağıdaki gibidir
Vuruş=60
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
(Şu anda, dakikada 60 vuruş olan hızda yani yavaş tempoda çalışıyorsunuz)
tik tik tik tik
Müzikte sesler nota işaretleriyle gösterilir Çeşitli müzik programlarında farklılıklar olsa da, bateride sağ ayakla çalınan davul, porte denilen 5 paralel eşit uzunluktaki nota yazmaya yarayan çizgi grubunda, birinci aralığa işaretlenerek gösterilir(örnekteki notalar kroskes = göbek davulu = bass drum vuruşunu gösterir)
Örnekteki notaların herbiri temel vuruş olan “1/4 = bir dörtlük” nota değerindedir (“Müzikte temel vuruş değeri bu vuruştur” varsayımıyla hareket edeceğiz)
Bir ölçü içinde 4 tane dörtlük varsa, yani, “bir vuruş” değerinde 4 adet nota bir grup oluşturularak dikey çizgilerle ayrılıyorsa, 4/4’lük ölçüden bahsetmiş oluruz(yazıyla “dört dörtlük” dediğimiz şey o parçanın “ritm bilgisi”ni belirten işarettir Portenin en başına konulan “anahtar” denilen işaretin hemen sağına konulur Notalar bunun peşinden başlar)
Örnek notalarımızın herbiri saatin “tik” sesiyle eşdeğerdedir(tik-tak’la karıştırmayın! TİK-TAK’ları 8’lik nota kavramında, ikinci bölümde konuşacağız)
Biz her saniye itibarıyla ayağımızın tabanını, topuk kısmı sabit kalırken yere vuruyor ve gözlerimizle de notamızı takibediyoruz (Bu işi binlerce kez yapmanız lazım)
Gerçekten, bateri çalabilmek için tabii bunu notalı-metodlu bir şekilde yapabilmek için eldeki her türlü alıştırma veya ders notlarını bıkmadan usanmadan defalarca, yavaştan başlayarak, alıştıkça hızlanarak çalışmak esastır
Yeteneği kazanıp belli bir noktaya gelince, daha ileri noktalar için de çalışmak gerekecektir
Yukarıdaki paragrafta, porteyi dikey kesen çizgilere “ölçü çizgisi” denildiğini belirtmiştik Dikkat ederseniz her ölçüde dört tane bir vuruş değerinde olan (1/4’lük) nota vardır Bu notanın ismi neden ¼’lük diye sorarsanız, “tam nota”nın, “birlik” nota olduğunu ve bunun da 4 vuruş değerinde olduğunu, yumurta biçiminde bir işaret olduğunu, 4/4’lük ölçüyü tek başına kapsadığını söyleyebiliriz Tam nota” görüldüğünde 4 tane ¼’lük tempo vuruşu yapılacak sürede çalınacağı anlaşılır(varsayımımızdaki tempoya göre 4 saniye sürer)
Baştan ne demiştik: “Her vuruşu saatin tik’lerine göre yapalım”
BİRAZ MATEMATİK HESAP YAPALIM
Yukarıda anlattığımız 4’lük notalarla ayak temposu vuruyoruz Ölçümüz 4/4’lük yazıyor “1 dakikada kaç ölçü, kaç vuruş yaparız?” diye kendimize sorarsak; 60/4=15 ölçü çalışma yaparız; 1 dakikada da 60 saniye olduğuna göre 60 vuruş yapmış oluruz
Çok çocukça geldi değil mi? Hayır, öyle düşünmeyin İşin içine, hiç bilmeyen birilerine nota-vuruş-tempo-hız-değer- vs gibi soyut anlatımda bulunursanız ve bunu da yazıyla(mektupla) yapıyorsanız, bu tip esprilerle ortalığı biraz yumuşatmanız gerekir
Bu dersi yarım saat çalışırsak kaç ölçü çalışmamız gerekir, kaç vuruşluk bir antreman yapmış oluruz?
Ayak saniyede bir vuruş yaparken, sağ elimizi sağ dizimizin üstüne, kolumuz bacağımızın üst kısmına bitişik durumdayken, elimizi bilekten hareket ettirerek-ayak tempomuzla birlikte-tempoya eşlik ettirelim ve gene bir-ki-üç-dört-bir-ki-üç-dörtdiye sayalım(El için nota yazmadık, sağ ayağın taklidini yapıyoruz)
Saatin saniyesine göre çalıştığınız için teşekkür ederim Bu arada kendinize iyilik ettiğinizi bilinİleride mutlaka bir metronom edinin
Bu vuruşları yaparken gözünüz mutlaka notadan takipte olacak ve görmüş olduğunuz notayı vuracaksınız El, ilavesini taklit olarak yapıyoruz ama şu anda “sağ ayak pedal=davul” notasını öğrenmektesiniz
Aynı varsayımsal el çalışmasını, eksiklik hissedilmesin ve alıştırma olsun diye sol ayak ve sol elle de yapın Bıkana kadar, yoruluncaya kadar yapın Tempoyu bozmadan ayak ve el değiştirmeler gibi kendinize eğlence çıkarın
İyice alıştıktan sonra, hızınızı kendi keyfinizce arttırın
Söylemeyi unutuyordum, içi kara renkli dörtlük notamızın bir sapı var
Tam notada ise böyle bir sap yok ve içi boş; dört vuruş değerinde
Bunun yarısı değerinde olan nota da 2’lik notadır, değeri iki vuruştur İçi boş yumurta gibi olan işarete bir sap konulunca olur
Matematik formül şöyledir:
Birlik nota dört vuruş değerindedir İkilik notalar Dörtlük notalar bir vuruş değerindedir
İki vuruş
Değerindedir
Dörtlük nota esasını çok uzun bir süre, beynimizin içindeki doğal saatin içinde yerleşene kadar kullanacağız
Birinci dersin son sözünü söyleyelim:
Sayma örneklerinde bir-ki-üç-dört
bir-ki-üç-dört
bir-ki-üç-dört şeklinde örnek vermiştim
“Sayma kalıpları” ileride çok işimize yarayacağı için dört ölçülük bir grup,
birinci-ikinci-üçüncü ve dördüncü satırları(ölçüleri) anımsatması itibarıyla;
Bir-ki-üç-dört,
İki-iki-üç-dört,
Üç-ki-üç-dört,
Dört-ki-üç-dört
şeklinde sayılmaya alışılacak Bu sayede 4 ölçülük kalıplar kolayca tekrarlanabilecek
Dörtlük notanın bir vuruş olduğunu ve saniyeyle çalıştığımız için 1 saniyelik bir zaman süresi kapsadığını önceki derste öğrenmiştik
Dörtlük “Sus” da, notada öğrendiğimiz kadar süreyle vuruş yapılmayacağını – susulacağını – anlatır(bu susmaya ve kavrama “es” deriz)
Basit bir örnek verirsek, Mehter Marşı temposundan söz edebiliriz(sadece bilinen bir melodi olduğunu düşündüğüm için)
Şöyle bir hafızanızı yoklarsanız, Ceddin deden, neslin babannay nay nanay diye giden marşlarımızdan melodisi ve ritmi aklınıza gelecektir Bunu, öğrenmiş olduğumuz davul pedalında uygularsak, üç tane “dörtlük vuruş ve peşindeki dördüncü vuruşun “sus” olduğunu göreceksiniz
Demek ki 1-2-3-4 diye sayarken, sağ ayağınız pedala 1-2-3ncü vuruşları eşzamanlı tempomuza göre yapıyor, 4ncü vuruş “es” (sus) olduğu için vuruş yapılmıyor(ama sayılıyor)
Şimdi bunu elle yapıp, ayağımızla tempo sayışı yaparsak, ayakla 1-2-3-4 sayalım ve bununla birlikte tempo vuralım Elimizle de 1-2-3’ü ayakla paralel vuralım; 4ncü vuruş es olduğu için elle olan vuruşu yapmayalım “es” geçelim
Bunu notalı hale getirelim:
Trampet notasını portede 3ncü aralıkta gösterdiğimiz için sağ elinizi dizinizin üstünde, sanki trampet kullanıyormuş varsayımıyla hareket edip yazacağız Böylece bateri çalmada iki uzvun nota cinsinden nasıl görüldüğü hakkında bir fikriniz olacak (Bu arada 4’lük nota ve 4’lük sus kavramını da anlamış olacağız)
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
------------- -------------- ------------- -------------
Birinci ölçü İkinci ölçü Üçüncü ölçü Dördüncü ölçü
(Notamızda bir teknik aksaklıktan dolayı ölçü çizgilerimiz silik çıkmış- görünmemişAma, 4’lük ölçülerle yazılmış olduğu anlaşılıyor)
İki uzvunuzu, yani el ile ayağınızı bir arada yukarıdaki notaları çalar hale getirebildiniz mi? İnsan refleksi, sağ el için yazmış olduğumuz üstteki trampet vuruşlarını yaparken, daha doğrusu oğrenmeye başlarken, farkında olmadan ayağını da 1-2-3-4 yapmak yerine, 1-2-3-es gibi yapmaya eğilimli olabilir Eğer bu hataya düşmeyip, ayak 1-2-3-4 giderken elinizle de 1-2-3-es yapabiliyorsanız ‘sizde iş var!’ demektir
Şimdi bir de tam tersini deneyin; sağ el 1-2-3-4 giderken, ayak temposunu melodi haline getirelim, yani 1-2-3-es şeklinde yapalım
Bu, nota olarak aşağıdaki 3 numaralı alıştırmada yazılmıştır Bunu da, ilk seferda başarıyorsanız bravoRefleksiniz iyi demektir
Bateri çalabilmede bu el ve ayak vuruşlarını ayırma çok önemlidir
Davul notasında zil vuruşları beşinci çizgiden sonraki(üstte) gelen boşluğa x işareti gibi olan bir simge nota ile yazılır Yani, geleneksel notadaki yumurta gibi olan işaretten farklıdır
Bazı metod yazarları, standart, yazılması gereken işlemleri nota çok kalabalık olmasın diye dipnot olarak yazarlar ve önem verilmesi gereken notaları yazarlar Mesela ayak ve trampet üzerinde çalışılacakların notasını yazıp, dipnotta, “sağ el swing gidecek sol ayak 2 ve 4’leri vurup sayacakgibi
Biz şimdi zil, trampet ve davul pedalıyla ilgili basit bir örneğe gitmeden önce “birlik” tam nota, “ikilik” yarım nota gibi, yukarıda sözünü ettiğimiz, fakat örneklemesini yapmadığımız hususları görüp öyle geçelim istiyorum
ŞİMDİLİK, BAGET OLMADAN EL VE AYAKLA ÇALIŞIYORUZ BİLGİSİ OLAN VE BATERİYE ALIŞIK, SOPA TUTMAYI BİLENLER İSTEDİĞİ GİBİ ÇALIŞABİLİR BAGET TUTUŞ VE ALIŞTIRMALARINI, GÜRÜLTÜSÜZ DERS ÇALIŞMA TEKNİKLERİNİ DAHA SONRAKİ BÖLÜMLERDE ANLATACAĞIZ
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
Saniyede 1 vuruşlu, dört-dörtlük ölçüde, dört ölçülük bu alıştırmamızın bir ölçüsünü ayırıp aşağıya yeni bir örnek hazırlıyorum
(Hemen hatırlayın birlik nota tam nota demekti ve içi boş yumurta görünümlüydü)
Portede ilk boşlukta yer alan pedal satırında gördüğünüz birlik nota, elimizle 1-2-3-4 temposunu vururken, ilk el vuruşumuzla birlikte, sağ ayağımızla vuracağımız ve 4 vuruşu da içeren uzunlukta olan nota değeridir
Yani, ayağımızla vurduğumuz bu tempo, 4 tane el vuruş süresi kadar süre alacaktır ve siz yene sesli olarak “bir-ki-üç-dört” sayacaksınız, işte bu kadar basit!
Şimdi bu çalışmayı birlik notayı çok iyi kavrayana kadar 1-2-3-4 diye sayarak defalarca yapınız ve öğrenince hızlanınız
İyice anlaşılır hale gelince diğer el ve ayağınızla da çalışmanızı sürdürün
Bu noktada yeni bir kavramı, “Aksan” kavramını da öğrenelim
Aksan, “vurgu” anlamına gelen, üzerinde görüldüğü notayı biraz daha kuvvetlice vurulacağını gösteren bir işarettir Örnekte, yan yatmış “v” veya matematikteki “büyüktür” işareti (greater than) aksan işaretidir
Hadi bakalım, hem “birlik” ayak vuruşunu hem de 1nci vuruşumuz olan el hareketimizi, biraz daha kuvvetlice vurup diğer 2-3-4’ncü vuruşlarımızı normal kuvvetle vurarak dersimizi öğrenelim Kızılderili dansı ritmini andıran bu vuruşları, notaya bakarak tekrar-tekrar yapalım
Sırası gelmişken, nota yazımında, ölçü çizgilerinin sonunda biraz daha kalınca hatlı olan bir çizgi ilavesi yani “çift çizgi” bitiş çizgisi ismini alır
Bitiş çizgisinden önce konulan iki nokta üstüste işareti de o notaların başa dönülüp tekrar çalınacağını gösterir(Daha ileride öğrenilecek çok şey var)
Bu kavramın anlaşıldığı ümidiyle, 2’lik nota nedir, bunu örnekle öğrenelim
İkilik nota, içi boş olan yumurta işaretinin saplısıdır
Sağ elimiz 1-2-3-4 temposunu (yavaş hızda) vururken, 1nci vuruşta ayakla yapılan vuruş süresini 1-2’yi geçip 3ncü vuruşa gelince tekrar ayakla vurulup 3-4ncü vuruş süresince devam ettirilirse “ikilik” iki vuruşla ölçümüzü tamamlamış oluruz
1 2 3 4
Bu ayak vuruşunu bağımsız olarak yaparsak, ayak 1 de vurulur, ikinci dörtlükte bu vuruşun süresi devam ettirilir Notamız gereği 3ncü dörtlük vuruşta bir daha pedala vurulur, dördüncü dörtlükte bu vuruşun süresi devam ettirilir
Çalışmamızı bir adım daha ilerletelim: Ayak vuruşlarının olduğu 1nci ve 3ncü vuruşlara “Aksanlı” vuralım; biraz daha kuvvetlice vuruş yapalım Diğer vuruşlar normal kuvvette olsun, bakalım nasıl bir ses dizisi elde edeceğiz?
> >
Kızılderililer savaşa hazırlanıyor galiba!
Birlik ve ikilik notalardan bahsedip, dörtlük notanın bizim her bir vuruşumuza eşdeğer olan tempomuzu oluşturduğunu söyledik durduk Peki bunun küçükleri neler diye soracak olursak, 1/8’lik yani sekizlik notadan bahsetmemiz gerekir
Hani başta saatin “tik”leriyle çalışıyoruz, “tik-tak”la karıştırmayın diye uyarmıştık ya İşte şimdi bu noktaya geldik
Saatin tik-tak’ları, bizim bir saniye süren dörtlük nota vuruş değerinin yarı yarıya bölünmesini sağlar: Biz, standartımız olan vuruş tempomuzda yani dörtlük notada bir vuruş yaparken, sekizlik notalarla iki adet vuruş yapabiliriz Bunların değeri de yarımşar saniye sürer
Aşağıdaki örneğimizde dörtlük notayı ikiye bölünce görüntünün ne olduğunu, sekizlik notanın nasıl yazıldığını gösteriyoruz Dikkat edilirse sap burada da değişime uğruyor ve değeri değiştiriyor Saptaki bir adet çengel, eğer nota sayısı artıyorsa, kolaylık olsun diye iki veya daha fazla notayı birbirine bağlayan uzun çengel haline getirilebiliyor
Nota değeri açısından bakarsak, dörtlük notalarla ayağımızın tempoyu vurup kalkarken yaptığı “iniş-kalkış” hareketi bize sekizlik değeri çok basit anlamda saatin “tik-tak” ları gibi anlatıyor
Ayakla vurduğumuz tempoda, ayak , aşağıdaki vuruş noktasına ulaşıp, “pam” sesini çıkarırken (yani saatteki “tik” sesi), hareketin yönü aşağı inen ok görünümündedir(vuruş yönü) Bu, bir vuruşluk sürecin yarısı olan, ayağın iniş süresinde el ile yapılan vuruş, ayağın yukarı çıkan oktaki gibi kalkış aşamasında elle bir kez daha vurulacaktır Bu ikinci vuruş saatin “tak” sesine karşılık gelen ikinci vuruştur (Ayağın iniş kalkışı: 1 vuruşluk süredeki hareketi ↓↑ bu sürede elin hareketi iki vuruş, biri ayağın inişinde, diğeri kalkışında: ↓↓ )
Ayak pam-pam-pam-pam diye giderken, (tik-tik-tik-tik gibi saniye başı vuruşu yaparken) elinizle vuruşu yapıp, ayağın kalkış yaptığı, yani pedalın üst (maximum) noktaya çıktığı zaman da elinizle vuruyorsunuz
Müziğe eğilimli biri olduğunuz için sanırım soyut anlatılan bu kavramı anladınız
Eğer 8nci sayfadaki 2’lik notalarla yapılan çalışmayı iyice öğrenip geçmişseniz, oradaki 2’lik vuruşu dörtlük, dörtlük trampet vuruşlarını da sekizlik vuruşlar gibi düşünürseniz (simüle ederseniz) bahsettiğimiz sekizlik vuruşları kolayca yapabilirsiniz
Aşağıdaki örnekteki sekizlik notaların (zillerin) alttaki dörtlük notalarla bağlantılı portede yazılış biçimi, vuruluş yerleri itibarıyla aynı düşey noktalarda, sanki aşağı doğru bir izdüşüm yapıyormuş gibi dururBu duruş şeklini önceden yazdığımız nota örneklerimizde de farketmiş olmalısınız
Bu anlamda öreğimizi geliştirelim
Biraz önce, zil notasından bahsetmiş ve yazılma işaretinin “x” gibi olduğunu söylemiştik Sırası gelmişken hem zili hem de sekizlik notayı zevkli hale getirelim ve çok basit bir örnek görelim ve bir ritm öğrenelim
Dikkat edilirse sağ ayağın üzerinde, 2nci ve 4ncü vuruşlara denk düşen sol el trampet vuruşlar, en üstte de sağ elle vurulan zil notaları(8’lik) var ve her ayak vuruşuna iki adet sekizlik vurmaktadır
1 2 3 4
(Yukarıda sözünü ettiğimiz dönüş noktasını bu örnekte kullanmışız; en sondaki bitiş ölçü çizgisinden önceki iki nokta, başa veya belirtilen yere dönüleceğini anlatır)
Bu son yazdığımız ritm örneği, ilk öğrenenler için, öğretmen olmadan, hemen öğrenilebilecek kadar kolay bir şey değildir Yapamadıysanız üzülmeyin Bunun da çözümünü bulacağız
Ama anlaşılıyor ki önceden görmüş olduğumuz dersleri yeterince etüd etmemişsiniz Eğer “bunlar basit !” , “bir-iki kere yaptım oldu!” derseniz, ileride çok çalışacaksınız !!!! demektir
Notört-dörtlük ölçüde yapılmakta zorlanılan her şeyi, ¼’lük kısımlara ayırıp analizini yapın, tek kareler halinde çalışın İyicene anlayıp ezber noktasına geldiğiniz zaman bütünü üzerinde çalışın Ve bütünü pratik hale getirin, Etüdleri yüzlerce kez bilinçli olarak, aşama aşama çalışıp başardığınızı kendiniz hissetmeniz lazım
Sonra, tekrar ederek anlaşılır hale getireceksiniz)
Nota ve vuruş öğrenirken, Ritm denilen, seslerin veya vuruşların düzenli aralıklarla, ardarda gelmesinden söz edildiğini hatırlatmamız gerekir
Saatin tik-takları bunun en güzel örneğidir Bu ses, saniyede bir vurarak devam eder Mekanik saatlerde, “tik” sesi vuruşun başında gelirken, “tak” sesi de saniyenin ortasında çıkar Saniye göstergesi olan saatlerde, pil ile çalışıyorsa bu sesi duymayıp saniye ibresinin iki harekette bu saniyelik süreci geçirdiğini izleyebilirsiniz (Saat vuruşundaki tik-tak seslerinin avantajını ikinci bölümde göreceğiz)
Bateride ana tempoyu veren unsur ayak pedalı olduğu için, bunu ayak tabanının pedalı yukarıdan aşağıya indirdiği andan tekrar yukarıdaki yerine geldiği zaman dilimi kadar süreçte yaptığını, yani tik sesiyle ayağın tabanının yere vuran hareketini, tak sesiyle de tekrar pedalın yukarı kalktığını düşünecek ve uygulamaya çalışacağız(klasik anlayışta pedal ile tempo vuruşu, ayak topuğunun yere basılı olarak durduğunu, ayağın ön kısmı tabir ettiğimiz uç kısmıyla taban hareketi yaptığını, bilekten hareket olduğunu varsayıyor ve şimdilik bu tip çalışmayı öneriyoruz) Özetle, saatin tik seslerinde ayakla tempo tutuyoruz
Genelde, dinlediğimiz müzik parçaları bahsettiğimiz tarzda, tik-tak seslerini andıran tempodadırMarşlar ve disko ritmi, verilebilecek en basit örneklerdir Ancak, biz saatin tik-taklarının hızı olan, dakikada 60 vuruşluk olan bir tempodan bahsediyor ve “müzikte hız birimi tempo’dur” diyoruz(Metronom isimli cihaz, saat gibi, tik-tak vuruşlarıyla bize tempo’ları hız dereceleriyle bildiren alettir)
Zaten yeni başlayan biri olarak çok yavaş hızda çalışmanın gerektiğini hatırlatıyoruz(dakikada 60 vuruşlu bir tempo “yavaş tempo” kavramına girer)
Şimdi bir saat sesi temposu yardımıyla ayak vuruşumuzu bir – ki – üç – dört - bir – ki – üç – dört diye sayarak tempomuzu tutturmaya çalışalım
Epeyce bir miktar bir – ki – üç – dört şeklinde kendini tekrarlayan bir döngü kurun (ayak vuruşlarıyla)
Evet biraz durabilirsiniz
Şimdi tekrar başlayın, ama mutlaka bir – ki – üç – dört – diye her vuruşta saymaya, saatin düzeninde gitmeye devam edin
Bu yaptığınız işin Nota’cası aşağıdaki gibidir
Vuruş=60
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
(Şu anda, dakikada 60 vuruş olan hızda yani yavaş tempoda çalışıyorsunuz)
tik tik tik tik
Müzikte sesler nota işaretleriyle gösterilir Çeşitli müzik programlarında farklılıklar olsa da, bateride sağ ayakla çalınan davul, porte denilen 5 paralel eşit uzunluktaki nota yazmaya yarayan çizgi grubunda, birinci aralığa işaretlenerek gösterilir(örnekteki notalar kroskes = göbek davulu = bass drum vuruşunu gösterir)
Örnekteki notaların herbiri temel vuruş olan “1/4 = bir dörtlük” nota değerindedir (“Müzikte temel vuruş değeri bu vuruştur” varsayımıyla hareket edeceğiz)
Bir ölçü içinde 4 tane dörtlük varsa, yani, “bir vuruş” değerinde 4 adet nota bir grup oluşturularak dikey çizgilerle ayrılıyorsa, 4/4’lük ölçüden bahsetmiş oluruz(yazıyla “dört dörtlük” dediğimiz şey o parçanın “ritm bilgisi”ni belirten işarettir Portenin en başına konulan “anahtar” denilen işaretin hemen sağına konulur Notalar bunun peşinden başlar)
Örnek notalarımızın herbiri saatin “tik” sesiyle eşdeğerdedir(tik-tak’la karıştırmayın! TİK-TAK’ları 8’lik nota kavramında, ikinci bölümde konuşacağız)
Biz her saniye itibarıyla ayağımızın tabanını, topuk kısmı sabit kalırken yere vuruyor ve gözlerimizle de notamızı takibediyoruz (Bu işi binlerce kez yapmanız lazım)
Gerçekten, bateri çalabilmek için tabii bunu notalı-metodlu bir şekilde yapabilmek için eldeki her türlü alıştırma veya ders notlarını bıkmadan usanmadan defalarca, yavaştan başlayarak, alıştıkça hızlanarak çalışmak esastır
Yeteneği kazanıp belli bir noktaya gelince, daha ileri noktalar için de çalışmak gerekecektir
Yukarıdaki paragrafta, porteyi dikey kesen çizgilere “ölçü çizgisi” denildiğini belirtmiştik Dikkat ederseniz her ölçüde dört tane bir vuruş değerinde olan (1/4’lük) nota vardır Bu notanın ismi neden ¼’lük diye sorarsanız, “tam nota”nın, “birlik” nota olduğunu ve bunun da 4 vuruş değerinde olduğunu, yumurta biçiminde bir işaret olduğunu, 4/4’lük ölçüyü tek başına kapsadığını söyleyebiliriz Tam nota” görüldüğünde 4 tane ¼’lük tempo vuruşu yapılacak sürede çalınacağı anlaşılır(varsayımımızdaki tempoya göre 4 saniye sürer)
Baştan ne demiştik: “Her vuruşu saatin tik’lerine göre yapalım”
BİRAZ MATEMATİK HESAP YAPALIM
Yukarıda anlattığımız 4’lük notalarla ayak temposu vuruyoruz Ölçümüz 4/4’lük yazıyor “1 dakikada kaç ölçü, kaç vuruş yaparız?” diye kendimize sorarsak; 60/4=15 ölçü çalışma yaparız; 1 dakikada da 60 saniye olduğuna göre 60 vuruş yapmış oluruz
Çok çocukça geldi değil mi? Hayır, öyle düşünmeyin İşin içine, hiç bilmeyen birilerine nota-vuruş-tempo-hız-değer- vs gibi soyut anlatımda bulunursanız ve bunu da yazıyla(mektupla) yapıyorsanız, bu tip esprilerle ortalığı biraz yumuşatmanız gerekir
Bu dersi yarım saat çalışırsak kaç ölçü çalışmamız gerekir, kaç vuruşluk bir antreman yapmış oluruz?
Ayak saniyede bir vuruş yaparken, sağ elimizi sağ dizimizin üstüne, kolumuz bacağımızın üst kısmına bitişik durumdayken, elimizi bilekten hareket ettirerek-ayak tempomuzla birlikte-tempoya eşlik ettirelim ve gene bir-ki-üç-dört-bir-ki-üç-dörtdiye sayalım(El için nota yazmadık, sağ ayağın taklidini yapıyoruz)
Saatin saniyesine göre çalıştığınız için teşekkür ederim Bu arada kendinize iyilik ettiğinizi bilinİleride mutlaka bir metronom edinin
Bu vuruşları yaparken gözünüz mutlaka notadan takipte olacak ve görmüş olduğunuz notayı vuracaksınız El, ilavesini taklit olarak yapıyoruz ama şu anda “sağ ayak pedal=davul” notasını öğrenmektesiniz
Aynı varsayımsal el çalışmasını, eksiklik hissedilmesin ve alıştırma olsun diye sol ayak ve sol elle de yapın Bıkana kadar, yoruluncaya kadar yapın Tempoyu bozmadan ayak ve el değiştirmeler gibi kendinize eğlence çıkarın
İyice alıştıktan sonra, hızınızı kendi keyfinizce arttırın
Söylemeyi unutuyordum, içi kara renkli dörtlük notamızın bir sapı var
Tam notada ise böyle bir sap yok ve içi boş; dört vuruş değerinde
Bunun yarısı değerinde olan nota da 2’lik notadır, değeri iki vuruştur İçi boş yumurta gibi olan işarete bir sap konulunca olur
Matematik formül şöyledir:
Birlik nota dört vuruş değerindedir İkilik notalar Dörtlük notalar bir vuruş değerindedir
İki vuruş
Değerindedir
Dörtlük nota esasını çok uzun bir süre, beynimizin içindeki doğal saatin içinde yerleşene kadar kullanacağız
Birinci dersin son sözünü söyleyelim:
Sayma örneklerinde bir-ki-üç-dört
bir-ki-üç-dört
bir-ki-üç-dört şeklinde örnek vermiştim
“Sayma kalıpları” ileride çok işimize yarayacağı için dört ölçülük bir grup,
birinci-ikinci-üçüncü ve dördüncü satırları(ölçüleri) anımsatması itibarıyla;
Bir-ki-üç-dört,
İki-iki-üç-dört,
Üç-ki-üç-dört,
Dört-ki-üç-dört
şeklinde sayılmaya alışılacak Bu sayede 4 ölçülük kalıplar kolayca tekrarlanabilecek
Dörtlük notanın bir vuruş olduğunu ve saniyeyle çalıştığımız için 1 saniyelik bir zaman süresi kapsadığını önceki derste öğrenmiştik
Dörtlük “Sus” da, notada öğrendiğimiz kadar süreyle vuruş yapılmayacağını – susulacağını – anlatır(bu susmaya ve kavrama “es” deriz)
Basit bir örnek verirsek, Mehter Marşı temposundan söz edebiliriz(sadece bilinen bir melodi olduğunu düşündüğüm için)
Şöyle bir hafızanızı yoklarsanız, Ceddin deden, neslin babannay nay nanay diye giden marşlarımızdan melodisi ve ritmi aklınıza gelecektir Bunu, öğrenmiş olduğumuz davul pedalında uygularsak, üç tane “dörtlük vuruş ve peşindeki dördüncü vuruşun “sus” olduğunu göreceksiniz
Demek ki 1-2-3-4 diye sayarken, sağ ayağınız pedala 1-2-3ncü vuruşları eşzamanlı tempomuza göre yapıyor, 4ncü vuruş “es” (sus) olduğu için vuruş yapılmıyor(ama sayılıyor)
Şimdi bunu elle yapıp, ayağımızla tempo sayışı yaparsak, ayakla 1-2-3-4 sayalım ve bununla birlikte tempo vuralım Elimizle de 1-2-3’ü ayakla paralel vuralım; 4ncü vuruş es olduğu için elle olan vuruşu yapmayalım “es” geçelim
Bunu notalı hale getirelim:
Trampet notasını portede 3ncü aralıkta gösterdiğimiz için sağ elinizi dizinizin üstünde, sanki trampet kullanıyormuş varsayımıyla hareket edip yazacağız Böylece bateri çalmada iki uzvun nota cinsinden nasıl görüldüğü hakkında bir fikriniz olacak (Bu arada 4’lük nota ve 4’lük sus kavramını da anlamış olacağız)
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
------------- -------------- ------------- -------------
Birinci ölçü İkinci ölçü Üçüncü ölçü Dördüncü ölçü
(Notamızda bir teknik aksaklıktan dolayı ölçü çizgilerimiz silik çıkmış- görünmemişAma, 4’lük ölçülerle yazılmış olduğu anlaşılıyor)
İki uzvunuzu, yani el ile ayağınızı bir arada yukarıdaki notaları çalar hale getirebildiniz mi? İnsan refleksi, sağ el için yazmış olduğumuz üstteki trampet vuruşlarını yaparken, daha doğrusu oğrenmeye başlarken, farkında olmadan ayağını da 1-2-3-4 yapmak yerine, 1-2-3-es gibi yapmaya eğilimli olabilir Eğer bu hataya düşmeyip, ayak 1-2-3-4 giderken elinizle de 1-2-3-es yapabiliyorsanız ‘sizde iş var!’ demektir
Şimdi bir de tam tersini deneyin; sağ el 1-2-3-4 giderken, ayak temposunu melodi haline getirelim, yani 1-2-3-es şeklinde yapalım
Bu, nota olarak aşağıdaki 3 numaralı alıştırmada yazılmıştır Bunu da, ilk seferda başarıyorsanız bravoRefleksiniz iyi demektir
Bateri çalabilmede bu el ve ayak vuruşlarını ayırma çok önemlidir
Davul notasında zil vuruşları beşinci çizgiden sonraki(üstte) gelen boşluğa x işareti gibi olan bir simge nota ile yazılır Yani, geleneksel notadaki yumurta gibi olan işaretten farklıdır
Bazı metod yazarları, standart, yazılması gereken işlemleri nota çok kalabalık olmasın diye dipnot olarak yazarlar ve önem verilmesi gereken notaları yazarlar Mesela ayak ve trampet üzerinde çalışılacakların notasını yazıp, dipnotta, “sağ el swing gidecek sol ayak 2 ve 4’leri vurup sayacakgibi
Biz şimdi zil, trampet ve davul pedalıyla ilgili basit bir örneğe gitmeden önce “birlik” tam nota, “ikilik” yarım nota gibi, yukarıda sözünü ettiğimiz, fakat örneklemesini yapmadığımız hususları görüp öyle geçelim istiyorum
ŞİMDİLİK, BAGET OLMADAN EL VE AYAKLA ÇALIŞIYORUZ BİLGİSİ OLAN VE BATERİYE ALIŞIK, SOPA TUTMAYI BİLENLER İSTEDİĞİ GİBİ ÇALIŞABİLİR BAGET TUTUŞ VE ALIŞTIRMALARINI, GÜRÜLTÜSÜZ DERS ÇALIŞMA TEKNİKLERİNİ DAHA SONRAKİ BÖLÜMLERDE ANLATACAĞIZ
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
Saniyede 1 vuruşlu, dört-dörtlük ölçüde, dört ölçülük bu alıştırmamızın bir ölçüsünü ayırıp aşağıya yeni bir örnek hazırlıyorum
(Hemen hatırlayın birlik nota tam nota demekti ve içi boş yumurta görünümlüydü)
Portede ilk boşlukta yer alan pedal satırında gördüğünüz birlik nota, elimizle 1-2-3-4 temposunu vururken, ilk el vuruşumuzla birlikte, sağ ayağımızla vuracağımız ve 4 vuruşu da içeren uzunlukta olan nota değeridir
Yani, ayağımızla vurduğumuz bu tempo, 4 tane el vuruş süresi kadar süre alacaktır ve siz yene sesli olarak “bir-ki-üç-dört” sayacaksınız, işte bu kadar basit!
Şimdi bu çalışmayı birlik notayı çok iyi kavrayana kadar 1-2-3-4 diye sayarak defalarca yapınız ve öğrenince hızlanınız
İyice anlaşılır hale gelince diğer el ve ayağınızla da çalışmanızı sürdürün
Bu noktada yeni bir kavramı, “Aksan” kavramını da öğrenelim
Aksan, “vurgu” anlamına gelen, üzerinde görüldüğü notayı biraz daha kuvvetlice vurulacağını gösteren bir işarettir Örnekte, yan yatmış “v” veya matematikteki “büyüktür” işareti (greater than) aksan işaretidir
Hadi bakalım, hem “birlik” ayak vuruşunu hem de 1nci vuruşumuz olan el hareketimizi, biraz daha kuvvetlice vurup diğer 2-3-4’ncü vuruşlarımızı normal kuvvetle vurarak dersimizi öğrenelim Kızılderili dansı ritmini andıran bu vuruşları, notaya bakarak tekrar-tekrar yapalım
Sırası gelmişken, nota yazımında, ölçü çizgilerinin sonunda biraz daha kalınca hatlı olan bir çizgi ilavesi yani “çift çizgi” bitiş çizgisi ismini alır
Bitiş çizgisinden önce konulan iki nokta üstüste işareti de o notaların başa dönülüp tekrar çalınacağını gösterir(Daha ileride öğrenilecek çok şey var)
Bu kavramın anlaşıldığı ümidiyle, 2’lik nota nedir, bunu örnekle öğrenelim
İkilik nota, içi boş olan yumurta işaretinin saplısıdır
Sağ elimiz 1-2-3-4 temposunu (yavaş hızda) vururken, 1nci vuruşta ayakla yapılan vuruş süresini 1-2’yi geçip 3ncü vuruşa gelince tekrar ayakla vurulup 3-4ncü vuruş süresince devam ettirilirse “ikilik” iki vuruşla ölçümüzü tamamlamış oluruz
1 2 3 4
Bu ayak vuruşunu bağımsız olarak yaparsak, ayak 1 de vurulur, ikinci dörtlükte bu vuruşun süresi devam ettirilir Notamız gereği 3ncü dörtlük vuruşta bir daha pedala vurulur, dördüncü dörtlükte bu vuruşun süresi devam ettirilir
Çalışmamızı bir adım daha ilerletelim: Ayak vuruşlarının olduğu 1nci ve 3ncü vuruşlara “Aksanlı” vuralım; biraz daha kuvvetlice vuruş yapalım Diğer vuruşlar normal kuvvette olsun, bakalım nasıl bir ses dizisi elde edeceğiz?
> >
Kızılderililer savaşa hazırlanıyor galiba!
Birlik ve ikilik notalardan bahsedip, dörtlük notanın bizim her bir vuruşumuza eşdeğer olan tempomuzu oluşturduğunu söyledik durduk Peki bunun küçükleri neler diye soracak olursak, 1/8’lik yani sekizlik notadan bahsetmemiz gerekir
Hani başta saatin “tik”leriyle çalışıyoruz, “tik-tak”la karıştırmayın diye uyarmıştık ya İşte şimdi bu noktaya geldik
Saatin tik-tak’ları, bizim bir saniye süren dörtlük nota vuruş değerinin yarı yarıya bölünmesini sağlar: Biz, standartımız olan vuruş tempomuzda yani dörtlük notada bir vuruş yaparken, sekizlik notalarla iki adet vuruş yapabiliriz Bunların değeri de yarımşar saniye sürer
Aşağıdaki örneğimizde dörtlük notayı ikiye bölünce görüntünün ne olduğunu, sekizlik notanın nasıl yazıldığını gösteriyoruz Dikkat edilirse sap burada da değişime uğruyor ve değeri değiştiriyor Saptaki bir adet çengel, eğer nota sayısı artıyorsa, kolaylık olsun diye iki veya daha fazla notayı birbirine bağlayan uzun çengel haline getirilebiliyor
Nota değeri açısından bakarsak, dörtlük notalarla ayağımızın tempoyu vurup kalkarken yaptığı “iniş-kalkış” hareketi bize sekizlik değeri çok basit anlamda saatin “tik-tak” ları gibi anlatıyor
Ayakla vurduğumuz tempoda, ayak , aşağıdaki vuruş noktasına ulaşıp, “pam” sesini çıkarırken (yani saatteki “tik” sesi), hareketin yönü aşağı inen ok görünümündedir(vuruş yönü) Bu, bir vuruşluk sürecin yarısı olan, ayağın iniş süresinde el ile yapılan vuruş, ayağın yukarı çıkan oktaki gibi kalkış aşamasında elle bir kez daha vurulacaktır Bu ikinci vuruş saatin “tak” sesine karşılık gelen ikinci vuruştur (Ayağın iniş kalkışı: 1 vuruşluk süredeki hareketi ↓↑ bu sürede elin hareketi iki vuruş, biri ayağın inişinde, diğeri kalkışında: ↓↓ )
Ayak pam-pam-pam-pam diye giderken, (tik-tik-tik-tik gibi saniye başı vuruşu yaparken) elinizle vuruşu yapıp, ayağın kalkış yaptığı, yani pedalın üst (maximum) noktaya çıktığı zaman da elinizle vuruyorsunuz
Müziğe eğilimli biri olduğunuz için sanırım soyut anlatılan bu kavramı anladınız
Eğer 8nci sayfadaki 2’lik notalarla yapılan çalışmayı iyice öğrenip geçmişseniz, oradaki 2’lik vuruşu dörtlük, dörtlük trampet vuruşlarını da sekizlik vuruşlar gibi düşünürseniz (simüle ederseniz) bahsettiğimiz sekizlik vuruşları kolayca yapabilirsiniz
Aşağıdaki örnekteki sekizlik notaların (zillerin) alttaki dörtlük notalarla bağlantılı portede yazılış biçimi, vuruluş yerleri itibarıyla aynı düşey noktalarda, sanki aşağı doğru bir izdüşüm yapıyormuş gibi dururBu duruş şeklini önceden yazdığımız nota örneklerimizde de farketmiş olmalısınız
Bu anlamda öreğimizi geliştirelim
Biraz önce, zil notasından bahsetmiş ve yazılma işaretinin “x” gibi olduğunu söylemiştik Sırası gelmişken hem zili hem de sekizlik notayı zevkli hale getirelim ve çok basit bir örnek görelim ve bir ritm öğrenelim
Dikkat edilirse sağ ayağın üzerinde, 2nci ve 4ncü vuruşlara denk düşen sol el trampet vuruşlar, en üstte de sağ elle vurulan zil notaları(8’lik) var ve her ayak vuruşuna iki adet sekizlik vurmaktadır
1 2 3 4
(Yukarıda sözünü ettiğimiz dönüş noktasını bu örnekte kullanmışız; en sondaki bitiş ölçü çizgisinden önceki iki nokta, başa veya belirtilen yere dönüleceğini anlatır)
Bu son yazdığımız ritm örneği, ilk öğrenenler için, öğretmen olmadan, hemen öğrenilebilecek kadar kolay bir şey değildir Yapamadıysanız üzülmeyin Bunun da çözümünü bulacağız
Ama anlaşılıyor ki önceden görmüş olduğumuz dersleri yeterince etüd etmemişsiniz Eğer “bunlar basit !” , “bir-iki kere yaptım oldu!” derseniz, ileride çok çalışacaksınız !!!! demektir
Notört-dörtlük ölçüde yapılmakta zorlanılan her şeyi, ¼’lük kısımlara ayırıp analizini yapın, tek kareler halinde çalışın İyicene anlayıp ezber noktasına geldiğiniz zaman bütünü üzerinde çalışın Ve bütünü pratik hale getirin, Etüdleri yüzlerce kez bilinçli olarak, aşama aşama çalışıp başardığınızı kendiniz hissetmeniz lazım
