Eşler Arasındaki Mal Rejimleri, Evlilik Birliğinde Eşlerin Malvarlığı
4721 sayılı yeni Türk Medeni Kanunu ile Aile Hukuku bölümünde önemli değişiklikler yapılmış, önceki kanunda erkekle kadın arasında eşit olmayan hak ve ödevler getiren hükümler kaldırılarak, yeni ve eşitliğe dayanan hükümler getirilmiştir.
Yeni Medeni Kanun ile yapılan en önemli değişikliklerden birisi, eşler arasında kanuni rejim olarak edinilmiş mallara katılma rejiminin kabul edilmesi olmuştur.
Eski Medeni Kanun döneminde, eşler arasında evlilik birliği sona erdiğinde, evlilik içerisinde edinilen mallar kimin üzerine kayıtlı ise, onun üzerinde kalmaya devam etmekte, diğer eş yasal olarak hiçbir hak ve alacak talep edememekte idi.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile eşler arasındaki mal rejimleri yeniden düzenlenmiş ve eski yasal mal rejimi olan Mal Ayrılığı Rejiminin yerine, kanunun yürürlük tarihi olan 01 Ocak 2002 tarihinden sonra, aksine sözleşme yapılmadıkça Yasal Mal Rejimi olarak Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi kabul edilmiştir.
Edinilmiş mallara katılma rejimi ile “Mal rejiminin devamı süresince, eşlerin emek ve karşılığını vererek edindikleri malvarlığı değerlerinin (hangi eşin üzerine kayıtlı olursa olsun), mal rejiminin sona ermesi ( başka rejime geçme, evliliğin boşanma, iptal ya da ölümle sona ermesi vs.) hallerinde, eşler arasında kural olarak eşit paylaşımı” kabul edilmiştir. Eşlerin, evlilik içerisinde elde edinilen ve karşı eş adına kayıtlı bulunan malların değerinin yarısını isteme hakkına (katılma alacağı) sahip olduğu kabul edilmiştir.
1 Ocak 2002'den öncesinde başlayıp devam eden evliliklerde, eşler ayrıca mal rejimi sözleşmesi yapmamışlarsa, 31 Aralık 2001 tarihine kadar "Mal Ayrılığı"na,1 Ocak 2002'den sonrası için ise "Edinilmiş Mallara Katılma" rejimine tabi olmaktadırlar. Bu evliliklerde 1 Ocak 2002’den önce eşlerin her birinin üzerine kayıtlı olan mallar kendisinde kalmaya devam etmekte ve her hangi bir sözleşme yapmamış oldukları takdirde, 1 Ocak 2002 ‘den sonrası için bu mallar kimin üzerinde kayıtlı ise onun kişisel malı sayılmaktadır.Eşlerin yeni kanunun yürürlüğe girmesinden sonra kazandıkları ise “edinilmiş mal” sayılacak ve mal rejiminin tasfiyesi usullerine göre eşler arasında ( bu malların değerleri ) paylaşılabilecektir
MAL REJİMİ TANIMI
Eşlerin evlilik esnasında ve evlilik süresince sahip oldukları malvarlıklarının yönetimi, tasarrufu ve birbirlerinden olan hak ve alacakları ile sorumluluklarını ve yine eşlerin sözleşme serbestisinin sınırlarını, evliliğin devamı esnasında ve evlilik sona erdiğindeki malvarlığı durumlarını, malların tasfiye esasını belirleyen kurallara “mal rejimi” denir.
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI
Eşlerin, kanunda yazılı mal rejimlerinden birini seçmek için aralarında yaptıkları sözleşmeye mal rejimi sözleşmesi denir.
Eşler Mal rejimi sözleşmesi yaparak, Kanunda belirlenmiş olan seçimlik mal rejimlerinden birini seçebilecekleri gibi, yine sözleşme ile kanunda yasal mal rejimi olarak belirlenmiş Edinilmiş mallara katılma Rejimini de seçebilirler (sözleşme serbestisi) ve .her durum da da eşler sözleşme ile belirledikleri mal rejiminde kanunun belirlediği sınırlar içerisinde (sözleşme serbestisinin sınırları) değişik kurallar kabul edebilirler.Eşler, tabi oldukları mal rejimini, aralarında sözleşme yaparak her zaman değiştirebilirler.
GENEL OLARAK MAL REJİMİ TÜRLERİ
Türk Medeni Kanunda iki tür mal rejimi (yasal mal rejimi, seçimlik mal rejimleri) düzenlenmiş,ancak olağanüstü mal rejimi olarak mal ayrılığı rejiminin başlangıcı ve sona ermesi de ayrıca düzenlenmiştir:
1-YASAL MAL REJİMİ = EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ
Eşler arasında kanunen geçerli mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir. Eşler evlilik öncesi veya sonrasında ayrıca bir mal rejmi sözleşmesi yapmamış iseler, aralarında geçerli olacak mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimi olacaktır. Ancak eşlere bu yasal mal rejimini de noterde düzenleme veya onaylama şeklinde mal rejimi sözleşmesi yaparak belirleme ve kanunda belirtilen sınırlarda içeriğinde değişiklik yapabilme yetkisi verilmiştir.
Katılma rejimi, eşlerin evlenmesi (mal rejimi sözleşmesi ile kanunda sayılan seçimlik rejimlerden birini seçmemeleri suretiyle ) veya daha önce kabul ettikleri mevcut mal rejiminden (seçimlik rejimden ) vazgeçmeleri ve/veya başka mal rejimini seçmemeleri ile başlar.
2-SEÇİMLİK MAL REJİMLERİ = MAL AYRILIĞI, PAYLAŞMALI MAL AYRILIĞI VE MAL ORTAKLIĞI
Eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanması asıldır. Ancak eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kanunda belirlenen diğer rejimlerden birini de kabul edebilirler.
Kanunda belirlenmiş olan türler arasından eşlerin mal rejimi sözleşmesi yaparak kanunda yazılı sınırlar içinde seçebilecekleri rejimlere, seçimlik mal rejimi denir.
Eşler, aralarında geçerli olacak mal rejimini, kanunda belirtilen rejimlerden birini seçerek ve aralarında noterde düzenleme veya onaylama şeklinde mal rejimi sözleşmesi yapılarak belirleyebilirler. Ancak eşler kanunda belirtilen mal rejimleri haricinde bir rejim seçemez, kanunda belirtilmemiş farklı düzenlemeler yapamazlar. Seçimlik mal rejimleri, eşlerin mal rejimi sözleşmesi yaptıkları tarihinden itibaren eşler arasında geçerli olacaktır.Eşlerin seçtikleri mal rejiminden vazgeçmeleri halinde, eşler arasında kendiliğinden edinilmiş mallara katılma rejimi başlayacaktır.
“Mal Ayrılığı Rejimi” ,eşlerin her birinin kendi malları üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf yetkisine sahip olduğu, kendi borçlarından şahsen bütün malvarlığıyla sorumlu olduğu ve evlilik birliği sona erdiğinde de eşler arasında hiçbir paylaşımın yapılmadığı bir mal rejimidir
“Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminin” bir çok hükmü, edinilmiş mallara katılma rejimiyle aynıdır, esas olarak eşit paylaşım öngörülmüştür. Farklı olan yanı tasfiye usulüdür, paylaşmalı mal ayrılığında tasfiye usulü mümkün olduğunca ayni tasfiye esasına dayanır, böylece uzun hesaplama süresi ve zorluklardan kaçınılmıştır
“Mal ortaklığı rejiminde” iki grup mal söz konusudur. Ortaklık malları ve kişisel mallardır. Eski Medeni Kanunda seçimlik mal rejimi olarak düzenlenmiş bulunan mal ortaklığı rejimi, yeni medeni kanunda da seçimlik mal rejimleri arasında belirtilmiştir.
3-OLAĞANÜSTÜ MAL REJİMİ OLARAK MAL AYRILIĞI REJİMİ
Türk Medeni Kanununda, Eşlerden birinin talebi (HAKLI SEBEPLE MAL AYRILIĞINA GEÇİLMESİNİ İSTEMESİ) veya mal ortaklığında eşlerden birinin alacaklısının talebi halinde; eşlerin serbest iradesi dışında ,kanunda belirtilen şartların mevcudiyeti durumunda HAKİM tarafından; olağanüstü mal rejimi olarak mal ayrılığı rejime karar verilebileceği haller ve Olağanüstü mal rejimi olarak mal ayrılığı rejiminin başlangıcı ve sona ermesi ayrıca düzenlenmiştir.
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN SEÇİMİ VE BAŞLANGICI
Mal rejimi sözleşmesi, noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılır. Ancak, taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da bildirebilirler.
1-Evlenmeden Önce Noterde Düzenleme veya onaylama şeklinde mal rejimi sözleşmesiyle nişanlılar mal rejimi sözleşmesi yapabilir. Bu durumda mal rejimi evlilik tarihinde başlar.
2-Evlenmeden Sonra Noterde Düzenleme veya onaylama şeklinde mal rejimi sözleşmesiyle eşler her zaman aralarında geçerli olacak mal rejimini sözleşme ile değiştirebilir veya yine mal rejimi sözleşmesi yaparak, geçerli mal rejimi içerisinde, kanunen tanınan sınırlamalara uyarak değişik hükümler kabul edebilirler.Bu durumda sözleşmenin yapılması tarihinde yeni mal rejimi hükümleri başlar.
3-Evlenme Başvurusu sırasında Evlendirme Memuruna Yazılı bildirimle, aralarında geçerli olacak mal rejimini bildirebilirler. Evlendirme memurunun mal rejimi sözleşmesi yapma yetkisi yoktur,evlendirme memuru sadece ,eşlerin arasında geçerli olacak mal rejimini bildirdiklerine dair yazılı beyanı kabul edebilir.Bu durumda mal rejimi evlilik tarihinde başlar.
Eşler evlenmeden önce mal rejimi sözleşmesi yapmamışlar, evlenme sırasında da bu konuda beyanda bulunmamışlarsa, Bu durumda evlenme tarihinden itibaren, eşler arasında yasal mal rejimi geçerli olacaktır
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİ YAPMA EHLİYETİ
Mal rejimi sözleşmesi, ancak ayırt etme gücüne sahip olanlar tarafından yapılabilir.
Küçükler ile kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızasını almak zorundadırlar.
Ayırt etme gücüne sahip olan küçükler (mümeyyiz küçükler) ile ayırt etme gücüne sahip olan kısıtlılar (mümeyyiz kısıtlılar) için yasal temsilcilerinin rızası,
Ayırt etme gücüne sahip olmayan kısıtlılar için yasal temsilcilerinin rızası yanında Vesayet makamının da izni gerekmektedir.
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ
Mal rejimi sözleşmesi, noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılır. Ancak, taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da bildirebilirler.
Mal rejimi sözleşmesinin taraflarca ve gerektiğinde yasal temsilcilerince imzalanması zorunludur
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN İÇERİĞİ
Taraflar, istedikleri mal rejimini ancak kanunda yazılı sınırlar içinde seçebilir, kaldırabilir veya değiştirebilirler.
Eşler her zaman,kendi iradeleri ile tabi olacakları mal rejimini değiştirebileceklerdir
TMK eşlere yasal mal rejimi yerine diğer mal rejimlerinden birini seçerek sözleşme yapabilme olanağı yanında, yasal ya da seçimlik mal rejimiyle ilgili bazı konularda farklı düzenlemeleri kararlaştırabilme olanağını da getirmiştir. Ancak eşler bu konuda tam bir özgürlük içinde değildirler.Ancak kanuni sınırlar içerisinde değişiklik yapabilirler.
EDİNİLMİŞ MALLLARA KATILMA REJİMİNDE EŞLERİN MALVARLIĞI
Yasal Mal Rejimi olan Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde, her eşin, Edinilmiş mallar ve kişisel mallar olmak üzere iki tür malvarlığı vardır. Ancak Mal rejimi sona erdiğinde, sadece "edinilmiş mallar" eşler arasında paylaşıma tabidir. Kişisel mallar paylaşım dışındadır.
Bir eşin bütün malları, aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir.
1- Edinilmiş mallar (Kadının ve erkeğin edinilmiş malları)
Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.
Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:
1. Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
4. Kişisel mallarının gelirleri,
5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
2- Kişisel mallar (Kadının ve erkeğin kişisel malları)
a. Kanun gereğince kişisel mallar:
Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:
1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
2. a)Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya
b) bir eşin sonradan miras yoluyla ya da
c)herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
3. Manevi tazminat alacakları,
4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.
5. TMK 228/f.2 gereği tazminat veya toptan ödemeden kalan yaşam süresini karşılayacak değer (doktirinde baskın görüşe göre kişisel mal olarak kabul edilmektedir.)
b. Sözleşmeden dolayı kişisel mallar ( Sözleşmeye göre)
Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler.
Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da kararlaştırabilirler.
3- Her iki eşin ortak (paylı) mallarında ve Eşlerin paylı mülkiyeti sayılacak mallarında durum;
Eşlerin paylı mülkiyetinde bulunan mallar olabileceği gibi, ispat kuralı gereği eşlerin paylı mülkiyetinde sayılacak mallar da olabilir.
Belirli bir malın eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kimse, iddiasını ispat etmekle yükümlüdür.
Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar onların paylı mülkiyetinde sayılır.
Aksine anlaşma olmadıkça, eşlerden biri diğerinin rızası olmadan paylı mülkiyet konusu maldaki payı üzerinde tasarrufta bulunamaz.
Tasfiye sırasında, paylı mülkiyete konu bir mal varsa, eşlerden biri kanunda öngörülen diğer olanaklardan yararlanabileceği gibi, daha üstün bir yararı olduğunu ispat etmek ve diğerinin payını ödemek suretiyle o malın bölünmeden kendisine verilmesini isteyebilir.
EŞLERİN MALVARLIĞINI ( EDİNİLMİŞ MAL/KİŞİSEL MAL /PAYLI MAL )
YÖNETME -YARARLANMA-TASARRUF
Her eş, yasal sınırlar içerisinde kişisel malları ile edinilmiş mallarını yönetme, bunlardan yararlanma ve bunlar üzerinde tasarrufta bulunma hakkına sahiptir.
Her eş yasal mal rejiminden önce, yasal mal rejimi süresince ve yasal mal rejimi sona erdiğinde, malvarlığı değerleri (ister edinilmiş mal,ister kişisel mal olsun) üzerinde mülkiyet hakkına sahiptir ve kanuni sınırlar içerisinde bunların üzerinde dilediği gibi tasarrufta bulunabilir.
İstisnası, eşler arasında paylı mülkiyet konusu mallardır. Aksine anlaşma olmadıkça, eşlerden biri diğerinin rızası olmadan paylı mülkiyet konusu maldaki payı üzerinde tasarrufta bulunamaz.
Eşlerin mal varlığını yönetim, yararlanma ve tasarruf yetkisinin kısıtlanması / Diğer eşin rıza ve onayına bağlı işlemler
*Türk Medeni Kanununda, Aile Hukukunun Genel Hükümlerinde düzenlenmiş bulunan, birliğin korunması için alınacak genel önlemler suretiyle, eşlerden birinin tasarruf yetkisi kısıtlanabilir.
*Mahkeme kararıyla, hukuksal işlem, diğer eşin rızasına bağlanmak suretiyle, eşlerden birinin tasarruf yetkisi kısıtlanabilir.
*Boşanma davası açılması durumunda alacakların korunması için, karşı eşin tasarruf yetkisi kısıtlanabilir.
* Eşlerden biri açık veya örtülü olarak mallarının yönetimini diğer eşe bırakarak, kendi iradesi ile tasarruf yetkisini kısıtlayabilir.
*Eşler arasında paylı mülkiyet konusu mal varsa, eş payı üzerinde tasarrufta bulunabilmek için diğer eşin rızasını almak zorundadır.
Özel olarak malvarlığının kısıtlanması hali olarak TMK da düzenlenmiş bulunan AİLE KONUTU DÜZENLEMESİ
Aile konutu eşlerin (resmen evli olan karı kocanın), düzenli olarak birlikte yaşadıkları, bütün yasam faaliyetlerini gerçekleştirdikleri ve düzenli yerleşim amacıyla kullandıkları konutu ifade der.
Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez( satış,bağış,trampa vs) veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz(ipotek,rehin tesisi,intifa,üst hakkı,oturma hakkı vs).
Bu rıza alınmadan yapılan hukuksal işlemlerin geçerliliğine ilişkin genel hükümler aynen geçleri olacaktır. Bunun sonucu olarak bu rıza alınmamışsa yapılan hukuksal işlem geçersiz olacak, rızası alınmayan eş aile konutu ile ilgili olarak tapuda yapılmış bir işlem varsa bunun iptalini talep ve dava edebilecektir.Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hakimin müdahalesini isteyebilir.
Aile konutu niteliğinde bulunan ve tapuda eşi adına kayıtlı bulunan taşınmaz malın, sahibi olmayan eş, aile konutunun satılmasını veya üzerinde ipotek vs. hak kurulmasını engellemek için tapu kütüğüne TMK 194.md gereği Aile Konutu Şerhi konulmasını isteyebilir.
Aile Konutunun nasıl elde edildiği, konutun yeni mal rejimi döneminde mi yoksa daha önce mi edinildiği, konutun hak sahibi eşin kişisel malı mı, yoksa edinilmiş malı mı olduğu önem taşımamaktadır.Aile konutunun karşı eş adına tapuda kayıtlı olması yeterlidir.
Oturulan ev tapuda, karşı eş adına kayıtlı ise, muhtardan alınacak İKAMETGAH BELGESİ ( AİLE KONUT FORMU) ve evliliğin devam ettiğini gösterir NÜFUS KAYDI ile birlikte TAPU SİCİL MÜDÜRLÜĞÜNE başvurularak, hiçbir harç ödemeden ( masraf gerekmeden), eşin rızası ve ona bildirim gerekmeden, tapu kayıtlarına AİLE KONUTU ŞERHİ KOYDURULABİLİR.
Aile konutu niteliğindeki ev, tapuda karşı eş adına kayıtlı ise; aile konutu şerhi konulduktan sonra, şerh koyduran eşin açık rızası bulunmadıkça,
*Eş, Aile konutu niteliğindeki evi satamaz
*Eş, Aile konutu niteliğindeki ev üzerinde, ipotek vs. sınırlayıcı hak kuramaz
Aile konutu niteliğindeki ev kira ise, Kira sözleşmesi karşı eş tarafından yapılmış olsa dahi,
*kiralayana yapılacak bildirimle sözleşmenin tarafı haline gelinebilir ve kira sözleşmesi, bildirimde bulunarak sözleşmenin tarafı haline gelen eşin rızası dışında feshedilemez.
EŞLER ARASINDAKİ MAL REJİMİNİN SONA ERMESİ
Mal rejiminin sona erme anı;
Evlilik boşanmayla sona ermişse, boşanma davasının açıldığı tarih,
Evlilik iptal sebebiyle sona ermişse,iptal davasının açıldığı tarih,
Hakim kararıyla mal ayrılığına dönülmesi halinde, davanın açıldığı tarih,
Eşlerden birinin ölümüyle sona ermişse, eşin ölüm tarihi,
Eşlerin başka bir mal rejimini kabul etmeleri halinde, noterde mal rejimi sözleşmesi yapıldığı tarihtir.
EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNİN SONA ERMESİ, MAL REJİMİNİN TASFİYESİ, İSTENEBİLECEK MALLAR, ALACAKLAR VE BELİRLENMESİ
Eşlerin tabi oldukları mal rejiminin; evlilik birliğinin boşanma veya eşlerden birinin ölümü ile sona ermesi; haklı nedenle hakim kararı ile veya eşlerin sözleşme yaparak başka bir rejimi kabul etmeleri ile sona ermesi durumunda, mal rejimi sona ermekle, mal rejiminin tasfiyesi ve malların paylaşımı gündeme gelecektir. Tasfiyede, her eşin kişisel malları tasfiye dışında tutulacak, evlilik içerisinde edinilen mallar tasfiyede dikkate alınacaktır. Malların mülkiyeti eşler üzerinde kalmaya devam edecek, diğer eşe bir mülkiyet payı verilmeyecektir.
Mal rejimini sona ermesi ve tasfiyede; her eş, diğer eşte bulunan mallarını geri alır. Tasfiye sırasında, paylı mülkiyete konu bir mal varsa, eşlerden biri kanunda öngörülen diğer olanaklardan yararlanabileceği gibi, daha üstün bir yararı olduğunu ispat etmek ve diğerinin payını ödemek suretiyle o malın bölünmeden kendisine verilmesini isteyebilir.
Eşler arasındaki edinilmiş mallara katılma rejimi sona erdikten sonra, eşlerden birinin açacağı tasfiye davasında, dava açan eş mal rejiminin tasfiyesini ve katılma alacağı ile varsa değer artış payı alacağını talep edebilecektir.
Mal rejiminin sona ermesi ve tasfiyede, her eş, karşı eşin edinilmiş mallarının tasfiye sırasındaki değerinin ( artık değer ) yarısı üzerinde KATILMA ALACAĞI hakkına sahiptir. Mal rejiminin sona erdiği sırada mevcut olan edinilmiş mallar, tasfiye anındaki değerleriyle hesaba katılırlar. Mal rejiminin sona ermesi başka, tasfiye anı başkadır.
Ayrıca, mal rejiminin sona ermesi ve tasfiye durumunda katılma alacağından farklı olarak, eşlerden biri diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç ya da uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında alacak hakkına yani DEĞER ARTIŞ PAYI ALACAĞINA sahip olur ve bu alacak o malın tasfiye sırasındaki değerine göre hesaplanır; bir değer kaybı söz konusu olduğunda katkının başlangıçtaki değeri esas alınır.
Mal Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyede Üçüncü kişilere karşı dava hakkı
Tasfiye sırasında, borçlu eşin malvarlığı veya terekesi, katılma alacağını karşılamadığı takdirde, alacaklı eş veya mirasçıları, edinilmiş mallarda hesaba katılması gereken karşılıksız kazandırmaları ( 1. Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar, 2. Bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler.) bunlardan yararlanan üçüncü kişilerden eksik kalan miktarla sınırlı olarak isteyebilir.
Edinilmiş mallara katılma rejiminin ÖLÜM NEDENİYLE SONA ERMESİ HALİNDE TASFİYE
Evlilik birliği, eşlerden birinin ölümüyle sona erdiğinde, sağ kalan eş ve çocuklar ve diğer mirasçılar arasında miras paylaşımı yapılmadan önce, eşler arasındaki mal rejiminin tasfiyesi yapılır. Sağ kalan eş ölenin "edinilmiş mallar"ının yarısını aldıktan sonra miras paylaşımına geçilir. Tereke, ölen eşin "edinilmiş mallarının yarısı ile kişisel mallarından" oluşur. Miras paylaşımına geçildiğinde çocukları ile birlikte mirasçı olan sağ kalan eş, ¼ miras payı alır. Eğer evlilik süresince oturulan ve mülkiyeti ölen eşe ait olan "aile konutu" var ise, sağ kalan eşe aile konutunun mülkiyetinin "miras hissesine mahsuben" kendisine verilmesini isteme hakkı tanınmıştır
Edinilmiş mallara katılma rejiminin ÖLÜM NEDENİYLE SONA ERMESİ HALİNDE, sağ kalan eşin Aile konutu ve ev eşyası üzerinde ayni hak tanınmasını talep hakkı
Evlilik birliği, eşlerden birinin ölümüyle sona erdiğinde, eğer evlilik süresince oturulan ve mülkiyeti ölen eşe ait olan "aile konutu" var ise, sağ kalan eşe, aile konutunun mülkiyetinin "miras hissesine mahsuben" kendisine verilmesini isteme hakkı tanınmıştır
Sağ kalan eş, eski yaşantısını devam ettirebilmesi için, ölen eşine ait olup birlikte yaşadıkları konut üzerinde kendisine katılma alacağına mahsup edilmek, yetmez ise bedel eklenmek suretiyle intifa veya oturma hakkı tanınmasını isteyebilir; mal rejimi sözleşmesiyle kabul edilen başka düzenlemeler saklıdır.
Sağ kalan eş, aynı koşullar altında ev eşyası üzerinde kendisine mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir.
Haklı sebeplerin varlığı halinde, sağ kalan eşin veya ölen eşin yasal mirasçılarının istemiyle intifa veya oturma hakkı yerine, konut üzerinde mülkiyet hakkı tanınabilir.
Sağ kalan eş, miras bırakanın bir meslek veya sanat icra ettiği ve altsoyundan birinin aynı meslek veya sanatı icra etmesi için gerekli olan bölümlerde bu hakları kullanamaz. Tarımsal taşınmazlara ilişkin miras hukuku hükümleri saklıdır.
4721 sayılı yeni Türk Medeni Kanunu ile Aile Hukuku bölümünde önemli değişiklikler yapılmış, önceki kanunda erkekle kadın arasında eşit olmayan hak ve ödevler getiren hükümler kaldırılarak, yeni ve eşitliğe dayanan hükümler getirilmiştir.
Yeni Medeni Kanun ile yapılan en önemli değişikliklerden birisi, eşler arasında kanuni rejim olarak edinilmiş mallara katılma rejiminin kabul edilmesi olmuştur.
Eski Medeni Kanun döneminde, eşler arasında evlilik birliği sona erdiğinde, evlilik içerisinde edinilen mallar kimin üzerine kayıtlı ise, onun üzerinde kalmaya devam etmekte, diğer eş yasal olarak hiçbir hak ve alacak talep edememekte idi.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile eşler arasındaki mal rejimleri yeniden düzenlenmiş ve eski yasal mal rejimi olan Mal Ayrılığı Rejiminin yerine, kanunun yürürlük tarihi olan 01 Ocak 2002 tarihinden sonra, aksine sözleşme yapılmadıkça Yasal Mal Rejimi olarak Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi kabul edilmiştir.
Edinilmiş mallara katılma rejimi ile “Mal rejiminin devamı süresince, eşlerin emek ve karşılığını vererek edindikleri malvarlığı değerlerinin (hangi eşin üzerine kayıtlı olursa olsun), mal rejiminin sona ermesi ( başka rejime geçme, evliliğin boşanma, iptal ya da ölümle sona ermesi vs.) hallerinde, eşler arasında kural olarak eşit paylaşımı” kabul edilmiştir. Eşlerin, evlilik içerisinde elde edinilen ve karşı eş adına kayıtlı bulunan malların değerinin yarısını isteme hakkına (katılma alacağı) sahip olduğu kabul edilmiştir.
1 Ocak 2002'den öncesinde başlayıp devam eden evliliklerde, eşler ayrıca mal rejimi sözleşmesi yapmamışlarsa, 31 Aralık 2001 tarihine kadar "Mal Ayrılığı"na,1 Ocak 2002'den sonrası için ise "Edinilmiş Mallara Katılma" rejimine tabi olmaktadırlar. Bu evliliklerde 1 Ocak 2002’den önce eşlerin her birinin üzerine kayıtlı olan mallar kendisinde kalmaya devam etmekte ve her hangi bir sözleşme yapmamış oldukları takdirde, 1 Ocak 2002 ‘den sonrası için bu mallar kimin üzerinde kayıtlı ise onun kişisel malı sayılmaktadır.Eşlerin yeni kanunun yürürlüğe girmesinden sonra kazandıkları ise “edinilmiş mal” sayılacak ve mal rejiminin tasfiyesi usullerine göre eşler arasında ( bu malların değerleri ) paylaşılabilecektir
MAL REJİMİ TANIMI
Eşlerin evlilik esnasında ve evlilik süresince sahip oldukları malvarlıklarının yönetimi, tasarrufu ve birbirlerinden olan hak ve alacakları ile sorumluluklarını ve yine eşlerin sözleşme serbestisinin sınırlarını, evliliğin devamı esnasında ve evlilik sona erdiğindeki malvarlığı durumlarını, malların tasfiye esasını belirleyen kurallara “mal rejimi” denir.
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI
Eşlerin, kanunda yazılı mal rejimlerinden birini seçmek için aralarında yaptıkları sözleşmeye mal rejimi sözleşmesi denir.
Eşler Mal rejimi sözleşmesi yaparak, Kanunda belirlenmiş olan seçimlik mal rejimlerinden birini seçebilecekleri gibi, yine sözleşme ile kanunda yasal mal rejimi olarak belirlenmiş Edinilmiş mallara katılma Rejimini de seçebilirler (sözleşme serbestisi) ve .her durum da da eşler sözleşme ile belirledikleri mal rejiminde kanunun belirlediği sınırlar içerisinde (sözleşme serbestisinin sınırları) değişik kurallar kabul edebilirler.Eşler, tabi oldukları mal rejimini, aralarında sözleşme yaparak her zaman değiştirebilirler.
GENEL OLARAK MAL REJİMİ TÜRLERİ
Türk Medeni Kanunda iki tür mal rejimi (yasal mal rejimi, seçimlik mal rejimleri) düzenlenmiş,ancak olağanüstü mal rejimi olarak mal ayrılığı rejiminin başlangıcı ve sona ermesi de ayrıca düzenlenmiştir:
1-YASAL MAL REJİMİ = EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ
Eşler arasında kanunen geçerli mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir. Eşler evlilik öncesi veya sonrasında ayrıca bir mal rejmi sözleşmesi yapmamış iseler, aralarında geçerli olacak mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimi olacaktır. Ancak eşlere bu yasal mal rejimini de noterde düzenleme veya onaylama şeklinde mal rejimi sözleşmesi yaparak belirleme ve kanunda belirtilen sınırlarda içeriğinde değişiklik yapabilme yetkisi verilmiştir.
Katılma rejimi, eşlerin evlenmesi (mal rejimi sözleşmesi ile kanunda sayılan seçimlik rejimlerden birini seçmemeleri suretiyle ) veya daha önce kabul ettikleri mevcut mal rejiminden (seçimlik rejimden ) vazgeçmeleri ve/veya başka mal rejimini seçmemeleri ile başlar.
2-SEÇİMLİK MAL REJİMLERİ = MAL AYRILIĞI, PAYLAŞMALI MAL AYRILIĞI VE MAL ORTAKLIĞI
Eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanması asıldır. Ancak eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kanunda belirlenen diğer rejimlerden birini de kabul edebilirler.
Kanunda belirlenmiş olan türler arasından eşlerin mal rejimi sözleşmesi yaparak kanunda yazılı sınırlar içinde seçebilecekleri rejimlere, seçimlik mal rejimi denir.
Eşler, aralarında geçerli olacak mal rejimini, kanunda belirtilen rejimlerden birini seçerek ve aralarında noterde düzenleme veya onaylama şeklinde mal rejimi sözleşmesi yapılarak belirleyebilirler. Ancak eşler kanunda belirtilen mal rejimleri haricinde bir rejim seçemez, kanunda belirtilmemiş farklı düzenlemeler yapamazlar. Seçimlik mal rejimleri, eşlerin mal rejimi sözleşmesi yaptıkları tarihinden itibaren eşler arasında geçerli olacaktır.Eşlerin seçtikleri mal rejiminden vazgeçmeleri halinde, eşler arasında kendiliğinden edinilmiş mallara katılma rejimi başlayacaktır.
“Mal Ayrılığı Rejimi” ,eşlerin her birinin kendi malları üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf yetkisine sahip olduğu, kendi borçlarından şahsen bütün malvarlığıyla sorumlu olduğu ve evlilik birliği sona erdiğinde de eşler arasında hiçbir paylaşımın yapılmadığı bir mal rejimidir
“Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminin” bir çok hükmü, edinilmiş mallara katılma rejimiyle aynıdır, esas olarak eşit paylaşım öngörülmüştür. Farklı olan yanı tasfiye usulüdür, paylaşmalı mal ayrılığında tasfiye usulü mümkün olduğunca ayni tasfiye esasına dayanır, böylece uzun hesaplama süresi ve zorluklardan kaçınılmıştır
“Mal ortaklığı rejiminde” iki grup mal söz konusudur. Ortaklık malları ve kişisel mallardır. Eski Medeni Kanunda seçimlik mal rejimi olarak düzenlenmiş bulunan mal ortaklığı rejimi, yeni medeni kanunda da seçimlik mal rejimleri arasında belirtilmiştir.
3-OLAĞANÜSTÜ MAL REJİMİ OLARAK MAL AYRILIĞI REJİMİ
Türk Medeni Kanununda, Eşlerden birinin talebi (HAKLI SEBEPLE MAL AYRILIĞINA GEÇİLMESİNİ İSTEMESİ) veya mal ortaklığında eşlerden birinin alacaklısının talebi halinde; eşlerin serbest iradesi dışında ,kanunda belirtilen şartların mevcudiyeti durumunda HAKİM tarafından; olağanüstü mal rejimi olarak mal ayrılığı rejime karar verilebileceği haller ve Olağanüstü mal rejimi olarak mal ayrılığı rejiminin başlangıcı ve sona ermesi ayrıca düzenlenmiştir.
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN SEÇİMİ VE BAŞLANGICI
Mal rejimi sözleşmesi, noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılır. Ancak, taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da bildirebilirler.
1-Evlenmeden Önce Noterde Düzenleme veya onaylama şeklinde mal rejimi sözleşmesiyle nişanlılar mal rejimi sözleşmesi yapabilir. Bu durumda mal rejimi evlilik tarihinde başlar.
2-Evlenmeden Sonra Noterde Düzenleme veya onaylama şeklinde mal rejimi sözleşmesiyle eşler her zaman aralarında geçerli olacak mal rejimini sözleşme ile değiştirebilir veya yine mal rejimi sözleşmesi yaparak, geçerli mal rejimi içerisinde, kanunen tanınan sınırlamalara uyarak değişik hükümler kabul edebilirler.Bu durumda sözleşmenin yapılması tarihinde yeni mal rejimi hükümleri başlar.
3-Evlenme Başvurusu sırasında Evlendirme Memuruna Yazılı bildirimle, aralarında geçerli olacak mal rejimini bildirebilirler. Evlendirme memurunun mal rejimi sözleşmesi yapma yetkisi yoktur,evlendirme memuru sadece ,eşlerin arasında geçerli olacak mal rejimini bildirdiklerine dair yazılı beyanı kabul edebilir.Bu durumda mal rejimi evlilik tarihinde başlar.
Eşler evlenmeden önce mal rejimi sözleşmesi yapmamışlar, evlenme sırasında da bu konuda beyanda bulunmamışlarsa, Bu durumda evlenme tarihinden itibaren, eşler arasında yasal mal rejimi geçerli olacaktır
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİ YAPMA EHLİYETİ
Mal rejimi sözleşmesi, ancak ayırt etme gücüne sahip olanlar tarafından yapılabilir.
Küçükler ile kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızasını almak zorundadırlar.
Ayırt etme gücüne sahip olan küçükler (mümeyyiz küçükler) ile ayırt etme gücüne sahip olan kısıtlılar (mümeyyiz kısıtlılar) için yasal temsilcilerinin rızası,
Ayırt etme gücüne sahip olmayan kısıtlılar için yasal temsilcilerinin rızası yanında Vesayet makamının da izni gerekmektedir.
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ
Mal rejimi sözleşmesi, noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılır. Ancak, taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da bildirebilirler.
Mal rejimi sözleşmesinin taraflarca ve gerektiğinde yasal temsilcilerince imzalanması zorunludur
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN İÇERİĞİ
Taraflar, istedikleri mal rejimini ancak kanunda yazılı sınırlar içinde seçebilir, kaldırabilir veya değiştirebilirler.
Eşler her zaman,kendi iradeleri ile tabi olacakları mal rejimini değiştirebileceklerdir
TMK eşlere yasal mal rejimi yerine diğer mal rejimlerinden birini seçerek sözleşme yapabilme olanağı yanında, yasal ya da seçimlik mal rejimiyle ilgili bazı konularda farklı düzenlemeleri kararlaştırabilme olanağını da getirmiştir. Ancak eşler bu konuda tam bir özgürlük içinde değildirler.Ancak kanuni sınırlar içerisinde değişiklik yapabilirler.
EDİNİLMİŞ MALLLARA KATILMA REJİMİNDE EŞLERİN MALVARLIĞI
Yasal Mal Rejimi olan Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde, her eşin, Edinilmiş mallar ve kişisel mallar olmak üzere iki tür malvarlığı vardır. Ancak Mal rejimi sona erdiğinde, sadece "edinilmiş mallar" eşler arasında paylaşıma tabidir. Kişisel mallar paylaşım dışındadır.
Bir eşin bütün malları, aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir.
1- Edinilmiş mallar (Kadının ve erkeğin edinilmiş malları)
Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.
Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:
1. Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
4. Kişisel mallarının gelirleri,
5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
2- Kişisel mallar (Kadının ve erkeğin kişisel malları)
a. Kanun gereğince kişisel mallar:
Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:
1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
2. a)Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya
b) bir eşin sonradan miras yoluyla ya da
c)herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
3. Manevi tazminat alacakları,
4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.
5. TMK 228/f.2 gereği tazminat veya toptan ödemeden kalan yaşam süresini karşılayacak değer (doktirinde baskın görüşe göre kişisel mal olarak kabul edilmektedir.)
b. Sözleşmeden dolayı kişisel mallar ( Sözleşmeye göre)
Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler.
Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da kararlaştırabilirler.
3- Her iki eşin ortak (paylı) mallarında ve Eşlerin paylı mülkiyeti sayılacak mallarında durum;
Eşlerin paylı mülkiyetinde bulunan mallar olabileceği gibi, ispat kuralı gereği eşlerin paylı mülkiyetinde sayılacak mallar da olabilir.
Belirli bir malın eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kimse, iddiasını ispat etmekle yükümlüdür.
Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar onların paylı mülkiyetinde sayılır.
Aksine anlaşma olmadıkça, eşlerden biri diğerinin rızası olmadan paylı mülkiyet konusu maldaki payı üzerinde tasarrufta bulunamaz.
Tasfiye sırasında, paylı mülkiyete konu bir mal varsa, eşlerden biri kanunda öngörülen diğer olanaklardan yararlanabileceği gibi, daha üstün bir yararı olduğunu ispat etmek ve diğerinin payını ödemek suretiyle o malın bölünmeden kendisine verilmesini isteyebilir.
EŞLERİN MALVARLIĞINI ( EDİNİLMİŞ MAL/KİŞİSEL MAL /PAYLI MAL )
YÖNETME -YARARLANMA-TASARRUF
Her eş, yasal sınırlar içerisinde kişisel malları ile edinilmiş mallarını yönetme, bunlardan yararlanma ve bunlar üzerinde tasarrufta bulunma hakkına sahiptir.
Her eş yasal mal rejiminden önce, yasal mal rejimi süresince ve yasal mal rejimi sona erdiğinde, malvarlığı değerleri (ister edinilmiş mal,ister kişisel mal olsun) üzerinde mülkiyet hakkına sahiptir ve kanuni sınırlar içerisinde bunların üzerinde dilediği gibi tasarrufta bulunabilir.
İstisnası, eşler arasında paylı mülkiyet konusu mallardır. Aksine anlaşma olmadıkça, eşlerden biri diğerinin rızası olmadan paylı mülkiyet konusu maldaki payı üzerinde tasarrufta bulunamaz.
Eşlerin mal varlığını yönetim, yararlanma ve tasarruf yetkisinin kısıtlanması / Diğer eşin rıza ve onayına bağlı işlemler
*Türk Medeni Kanununda, Aile Hukukunun Genel Hükümlerinde düzenlenmiş bulunan, birliğin korunması için alınacak genel önlemler suretiyle, eşlerden birinin tasarruf yetkisi kısıtlanabilir.
*Mahkeme kararıyla, hukuksal işlem, diğer eşin rızasına bağlanmak suretiyle, eşlerden birinin tasarruf yetkisi kısıtlanabilir.
*Boşanma davası açılması durumunda alacakların korunması için, karşı eşin tasarruf yetkisi kısıtlanabilir.
* Eşlerden biri açık veya örtülü olarak mallarının yönetimini diğer eşe bırakarak, kendi iradesi ile tasarruf yetkisini kısıtlayabilir.
*Eşler arasında paylı mülkiyet konusu mal varsa, eş payı üzerinde tasarrufta bulunabilmek için diğer eşin rızasını almak zorundadır.
Özel olarak malvarlığının kısıtlanması hali olarak TMK da düzenlenmiş bulunan AİLE KONUTU DÜZENLEMESİ
Aile konutu eşlerin (resmen evli olan karı kocanın), düzenli olarak birlikte yaşadıkları, bütün yasam faaliyetlerini gerçekleştirdikleri ve düzenli yerleşim amacıyla kullandıkları konutu ifade der.
Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez( satış,bağış,trampa vs) veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz(ipotek,rehin tesisi,intifa,üst hakkı,oturma hakkı vs).
Bu rıza alınmadan yapılan hukuksal işlemlerin geçerliliğine ilişkin genel hükümler aynen geçleri olacaktır. Bunun sonucu olarak bu rıza alınmamışsa yapılan hukuksal işlem geçersiz olacak, rızası alınmayan eş aile konutu ile ilgili olarak tapuda yapılmış bir işlem varsa bunun iptalini talep ve dava edebilecektir.Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hakimin müdahalesini isteyebilir.
Aile konutu niteliğinde bulunan ve tapuda eşi adına kayıtlı bulunan taşınmaz malın, sahibi olmayan eş, aile konutunun satılmasını veya üzerinde ipotek vs. hak kurulmasını engellemek için tapu kütüğüne TMK 194.md gereği Aile Konutu Şerhi konulmasını isteyebilir.
Aile Konutunun nasıl elde edildiği, konutun yeni mal rejimi döneminde mi yoksa daha önce mi edinildiği, konutun hak sahibi eşin kişisel malı mı, yoksa edinilmiş malı mı olduğu önem taşımamaktadır.Aile konutunun karşı eş adına tapuda kayıtlı olması yeterlidir.
Oturulan ev tapuda, karşı eş adına kayıtlı ise, muhtardan alınacak İKAMETGAH BELGESİ ( AİLE KONUT FORMU) ve evliliğin devam ettiğini gösterir NÜFUS KAYDI ile birlikte TAPU SİCİL MÜDÜRLÜĞÜNE başvurularak, hiçbir harç ödemeden ( masraf gerekmeden), eşin rızası ve ona bildirim gerekmeden, tapu kayıtlarına AİLE KONUTU ŞERHİ KOYDURULABİLİR.
Aile konutu niteliğindeki ev, tapuda karşı eş adına kayıtlı ise; aile konutu şerhi konulduktan sonra, şerh koyduran eşin açık rızası bulunmadıkça,
*Eş, Aile konutu niteliğindeki evi satamaz
*Eş, Aile konutu niteliğindeki ev üzerinde, ipotek vs. sınırlayıcı hak kuramaz
Aile konutu niteliğindeki ev kira ise, Kira sözleşmesi karşı eş tarafından yapılmış olsa dahi,
*kiralayana yapılacak bildirimle sözleşmenin tarafı haline gelinebilir ve kira sözleşmesi, bildirimde bulunarak sözleşmenin tarafı haline gelen eşin rızası dışında feshedilemez.
EŞLER ARASINDAKİ MAL REJİMİNİN SONA ERMESİ
Mal rejiminin sona erme anı;
Evlilik boşanmayla sona ermişse, boşanma davasının açıldığı tarih,
Evlilik iptal sebebiyle sona ermişse,iptal davasının açıldığı tarih,
Hakim kararıyla mal ayrılığına dönülmesi halinde, davanın açıldığı tarih,
Eşlerden birinin ölümüyle sona ermişse, eşin ölüm tarihi,
Eşlerin başka bir mal rejimini kabul etmeleri halinde, noterde mal rejimi sözleşmesi yapıldığı tarihtir.
EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNİN SONA ERMESİ, MAL REJİMİNİN TASFİYESİ, İSTENEBİLECEK MALLAR, ALACAKLAR VE BELİRLENMESİ
Eşlerin tabi oldukları mal rejiminin; evlilik birliğinin boşanma veya eşlerden birinin ölümü ile sona ermesi; haklı nedenle hakim kararı ile veya eşlerin sözleşme yaparak başka bir rejimi kabul etmeleri ile sona ermesi durumunda, mal rejimi sona ermekle, mal rejiminin tasfiyesi ve malların paylaşımı gündeme gelecektir. Tasfiyede, her eşin kişisel malları tasfiye dışında tutulacak, evlilik içerisinde edinilen mallar tasfiyede dikkate alınacaktır. Malların mülkiyeti eşler üzerinde kalmaya devam edecek, diğer eşe bir mülkiyet payı verilmeyecektir.
Mal rejimini sona ermesi ve tasfiyede; her eş, diğer eşte bulunan mallarını geri alır. Tasfiye sırasında, paylı mülkiyete konu bir mal varsa, eşlerden biri kanunda öngörülen diğer olanaklardan yararlanabileceği gibi, daha üstün bir yararı olduğunu ispat etmek ve diğerinin payını ödemek suretiyle o malın bölünmeden kendisine verilmesini isteyebilir.
Eşler arasındaki edinilmiş mallara katılma rejimi sona erdikten sonra, eşlerden birinin açacağı tasfiye davasında, dava açan eş mal rejiminin tasfiyesini ve katılma alacağı ile varsa değer artış payı alacağını talep edebilecektir.
Mal rejiminin sona ermesi ve tasfiyede, her eş, karşı eşin edinilmiş mallarının tasfiye sırasındaki değerinin ( artık değer ) yarısı üzerinde KATILMA ALACAĞI hakkına sahiptir. Mal rejiminin sona erdiği sırada mevcut olan edinilmiş mallar, tasfiye anındaki değerleriyle hesaba katılırlar. Mal rejiminin sona ermesi başka, tasfiye anı başkadır.
Ayrıca, mal rejiminin sona ermesi ve tasfiye durumunda katılma alacağından farklı olarak, eşlerden biri diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç ya da uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında alacak hakkına yani DEĞER ARTIŞ PAYI ALACAĞINA sahip olur ve bu alacak o malın tasfiye sırasındaki değerine göre hesaplanır; bir değer kaybı söz konusu olduğunda katkının başlangıçtaki değeri esas alınır.
Mal Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyede Üçüncü kişilere karşı dava hakkı
Tasfiye sırasında, borçlu eşin malvarlığı veya terekesi, katılma alacağını karşılamadığı takdirde, alacaklı eş veya mirasçıları, edinilmiş mallarda hesaba katılması gereken karşılıksız kazandırmaları ( 1. Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar, 2. Bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler.) bunlardan yararlanan üçüncü kişilerden eksik kalan miktarla sınırlı olarak isteyebilir.
Edinilmiş mallara katılma rejiminin ÖLÜM NEDENİYLE SONA ERMESİ HALİNDE TASFİYE
Evlilik birliği, eşlerden birinin ölümüyle sona erdiğinde, sağ kalan eş ve çocuklar ve diğer mirasçılar arasında miras paylaşımı yapılmadan önce, eşler arasındaki mal rejiminin tasfiyesi yapılır. Sağ kalan eş ölenin "edinilmiş mallar"ının yarısını aldıktan sonra miras paylaşımına geçilir. Tereke, ölen eşin "edinilmiş mallarının yarısı ile kişisel mallarından" oluşur. Miras paylaşımına geçildiğinde çocukları ile birlikte mirasçı olan sağ kalan eş, ¼ miras payı alır. Eğer evlilik süresince oturulan ve mülkiyeti ölen eşe ait olan "aile konutu" var ise, sağ kalan eşe aile konutunun mülkiyetinin "miras hissesine mahsuben" kendisine verilmesini isteme hakkı tanınmıştır
Edinilmiş mallara katılma rejiminin ÖLÜM NEDENİYLE SONA ERMESİ HALİNDE, sağ kalan eşin Aile konutu ve ev eşyası üzerinde ayni hak tanınmasını talep hakkı
Evlilik birliği, eşlerden birinin ölümüyle sona erdiğinde, eğer evlilik süresince oturulan ve mülkiyeti ölen eşe ait olan "aile konutu" var ise, sağ kalan eşe, aile konutunun mülkiyetinin "miras hissesine mahsuben" kendisine verilmesini isteme hakkı tanınmıştır
Sağ kalan eş, eski yaşantısını devam ettirebilmesi için, ölen eşine ait olup birlikte yaşadıkları konut üzerinde kendisine katılma alacağına mahsup edilmek, yetmez ise bedel eklenmek suretiyle intifa veya oturma hakkı tanınmasını isteyebilir; mal rejimi sözleşmesiyle kabul edilen başka düzenlemeler saklıdır.
Sağ kalan eş, aynı koşullar altında ev eşyası üzerinde kendisine mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir.
Haklı sebeplerin varlığı halinde, sağ kalan eşin veya ölen eşin yasal mirasçılarının istemiyle intifa veya oturma hakkı yerine, konut üzerinde mülkiyet hakkı tanınabilir.
Sağ kalan eş, miras bırakanın bir meslek veya sanat icra ettiği ve altsoyundan birinin aynı meslek veya sanatı icra etmesi için gerekli olan bölümlerde bu hakları kullanamaz. Tarımsal taşınmazlara ilişkin miras hukuku hükümleri saklıdır.
