“İHALENİN BOZULMA NEDENLERİ”
(Özellikle; “İhaleye Fesat Karıştırılması” ve “Esaslı Hata Nedeniyle İhalenin Bozulması”)
H
angi nedenlerle, ihalenin bozulmasının -icra mahkemesinde- istenebileceği İİK. mad. 134’de «bozulma nedenleri» teker teker belirtilerek gösterilmemiştir. Sadece, ihalenin «Borçlar Kanununun 226. maddesinde yazılı», «satış ilanının tebliğ edilmemiş olması», «satılan malın esaslı niteliklerindeki hata» yahut «ihaledeki fesat (hile)» nedeniyle bozulabileceğine değinilmiştir.
I- Doktrindeki gruplandırmaya uyarak, «ihalenin bozulma nedenleri»ni;
a) «İhaleye fesat karıştırılmış olması»,
b) «Arttırmaya hazırlık aşamasındaki hatalı işlemlerle ilgili bozma nedenleri»,
c) «İhalenin yapılması sırasında doğan -ihalenin yapılması sırasındaki hatalı işlemlerle ilgili- bozma nedenleri»,
d) «Alıcının taşınmazın önemli nitelikleri hakkında hataya düşürülmüş olması»
şeklinde sıralayabiliriz.
II- «İhalenin bozulma nedenleri»; bu nedenlerden yararlanabilecek olan «ilgililerin sıfatlarına göre» şöyle de sıralanabilir:
a- Borçlunun ileri sürebileceği bozma nedenleri: İhalenin bozulması daima borçlunun yararına sonuç doğurur. Çünkü, ihale ile borçlunun taşınır ya da taşınmaz malı, malvarlığından çıkmakta, varlığı azalmakta, ihalenin bozulması ile ise, elinden çıkan mal tekrar malvarlığına girmektedir.
İhalenin bozulması, bu şekilde borçlunun yararına sonuç doğuran işlem olduğundan, uygulamada borçluların «ihalenin bozulması» istemleri ile çok sık karşılaşılmaktadır.
Borçlular, yukarıda incelediğimiz bozma nedenlerinden; «ihaleye fesat (yolsuzluk) karıştırılmış olması», «artırmaya hazırlık aşamasındaki bozma nedenleri» ve «ihalenin yapılması sırasındaki bozma nedenleri»ne dayanarak ihalenin bozulmasını isteyebilirse de, «ihalenin sonra» meydana çıkan «taşınmazın önemli niteliklerinde alıcıların hataya düşürülmüş olması» nedenine dayanarak, yapılan ihalenin bozulmasını isteyemezler.
b- Alacaklının ileri sürebileceği bozma nedenleri: İhale bedeli ile alacağı karşılanmış olan alacaklılar, kural olarak ihalenin bozulmasını isteyemezler. Çünkü, yapılan ihalenin bozulmasında yararları yoktur. Buna karşın, ihale bedeli ile alacağı kısmen ya da tamamen karşılanmamış olan alacaklılar, «borçlu gibi» ihalenin bozulmasını istemekte yarar sahibidirler.
c- Alıcının ileri sürebileceği bozma nedenleri: Taşınmazı ihalede satın almış olan alıcılar, tüm bozma nedenlerine dayanarak, ihalenin bozulmasını isteyebilir.
d- Taşınmazın hissedarları ve taşınmaz üzerinde ayni hak sahibi bulunan kişilerin ileri sürebileceği bozma nedenleri: Bu kişiler «alacaklılar» gibi, ihalenin bozulmasını isteyecekleri gibi, ayrıca «ikametgahları bilindiği halde, kendilerine satış ilanını tebliğ edilmemiş olduğunu» bildirerek (İİK. mad. 127) de ihalenin bozulmasını isteyebilirler.
III- Kimi usulsüzlükler konusunda, «ihalenin feshi nedeni olup olmayacağı» hususunda uygulamada duyulan tereddütleri, yüksek mahkeme çeşitli içtihatlarında irdeleyerek, konuya açıklık getirmiştir.
Gerçekten, yüksek mahkeme;
√ «Hesap kat ihtarının kefile tebliğ edilmemiş olması’nın ihalenin feshine neden olmayacağını»
√ «Takibe dayanak ipotek belgesinde yazılı alacağın takip tarihinde muaccel olmadığı iddiasının ihalenin feshi sebebi olarak kabul edilemeyeceğini»
√ «Ödeme emri tebliğ işleminin usulsüzlüğünün, ihalenin feshi nedeni olarak ileri sürülemeyeceğini»
√ «Haczedilmezlik iddiası’nın ihalenin feshi nedenleri arasında yer almadığını»
√ « ‘Takibin iptali’ veya açılan ‘menfi tesbit davası’ sonucunda borçlunun borçlu olmadığının tesbit edilmiş olmasının ihalenin feshine neden olmayacağını»
√ «Borçlunun menfi tesbit davasını kazanmış olmasının, ihalenin feshine neden olmayacağını»
√ «Takip iptal edilse dahi, takip sonucunda gerçekleşen ihalenin geçerliliğini korumayacağını»
√ «İİK’nun 100. maddesinde yer alan ve derece kararının (sıra cetvelinin) düzenlenmesine yönelik uyuşmazlıkların ihalenin feshi sebebi olarak kabul edilemeyeceğini»
√ «Ödeme emri tebligatının usulsüzlüğünün, kesinleşen ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Takibin kesinleşmesinden sonra borca itiraz nedeni yapılabilecek hususların ‘fesih nedeni’ olarak kabul edilemeyeceğini»
√ «İhaleden önce kesinleşen nedenlere dayanarak ihalenin feshinin istenemeyeceğini»
√ «Takibe itirazın kabul edilmesinin, ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Kesinleşen takibin dayanağı olan kredi sözleşmesinin yerel mahkemece iptal edilmiş olmasının, -satışın durdurulması yönünde bir karar verilemediği sürece- tek başına ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Haczedilmezlik şikayetinin reddine ilişkin kararın onanmasından sonra, karar düzeltme yoluna başvurulmuş olmasının, satışın yapılmasını durdurmayacağını (ve yapılan satışın feshine neden olmayacağını)»
√ «İhale tarihinden sonraki nedenlere dayanılarak, ihalenin feshinin istenemeyeceğini»
√ «Kesinleşmiş ortaklığın satış suretiyle giderilmesi kararı uyarınca yapılmış olan ihalenin feshinin ‘ortaklığın giderilmesi kararının dayandığı veraset ilamının iptal edilmiş olduğu’ iddia edilerek istenemeyeceğini»
√ «İstihkak iddiasına ve davasına konu olabilecek nedenlerle ihalenin feshi davası açılamayacağını»
√ «İcra takibinin, ihaleden sonra -İİK. 71’e göre- iptal edilmiş olmasının ihalenin feshine neden olmayacağını»
√ « ‘Borca itiraz’ nedeni olabilecek olan hususların ‘ihalenin feshi’ nedeni olarak ileri sürülemeyeceğini»
√ «Alacağın muvazaalı olduğu’na ilişkin iddia ile ihalenin feshi davası açılamayacağını»
√ «Satış bedelinin alacaklılar arasında paylaştırılmasından doğan uyuşmazlığın ihalenin feshine neden olamayacağını»
Buna karşın;
√ «Haczedilen taşınırların fabrikanın teferruatı (eklentisi) olmaları nedeniyle fabrikadan ayrı olarak haczedilemeyecekleri ve satılamayacakları (İİK.83 c, MK. 686) iddiasının, ‘ihalenin feshi’ nedeni olarak –ihaleden sonra- ileri sürülebileceği»25 26
√ «İİK. 170/I uyarınca ‘imzaya itiraz’ -‘borca itiraz’ gibi (İİK. 169)- satışı durdurduğundan, ‘imzaya itiraz’ hakkında icra mahkemesince verilen karar kesinleşmeden yapılan ihalenin feshi gerekeceğini»27
√ «Borçlunun borca ve imzaya itirazının satışı durduracağını (169, 170/I) eğer satış yapılmışsa -borca ve imzaya itiraz reddedilmiş dahi olsa- yapılan ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»28
√ «Haczedilmezlik şikayeti kesin olarak sonuçlanmadan yapılan ihalenin feshi gerekeceğini»29
√ «Tutuklu olan borçluya temsilci tayin etmesi için (İİK. mad. 54 uyarınca) muhtıra gönderilip kendisine süre tanınmadan, hakkındaki takibe devam edilip haciz ve satış işlemi yapılamayacağını, eğer satış yapılmışsa ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»30
√ «Ödeme emri tebligatının usulsüz olduğunu ileri sürerek tebliğ tarihinin düzeltilmesini sağlayan ve sonra borca itiraz ederek takibi durduran borçlunun, bundan sonra ileri süreceği ihalenin feshi isteminin kabulü gerekeceğini»31
√ «Satıştan önce ‘ilandaki usulsüzlük’ hakkında yapılan şikayetin, Tetkik merciince kesin olarak reddedilmiş olmasının, satıştan sonra aynı hususun ihalenin feshi sebebi olarak ileri sürülmesini önlemeyeceğini»32
belirtmiştir...
§ a. “İHALEYE FESAT KARIŞTIRILMASI”
K
anuna ya da ahlaka (adaba) aykırı girişimlerle (tertiplerle) artırmaya yolsuzluk (dolan-hile-fesat) karıştırılmış olması (BK. mad. 226), yapılan ihalenin feshine neden olur.
I- «Artırmaya fesat karıştırma», «bazı kimselerin aralarında ya da borçlu ile yaptıkları anlaşmaya göre pey sürerek, artırmanın normal gidişini değiştirmeleri ya da alıcıyı bazı girişimlerle hataya düşürmeleri» «artırmanın normal olarak vereceği sonucu bozmaya yönelik bir takım tedbirlerin alınmış olması» demektir. Başka bir deyişle «artırmaya fesat karıştırılması»ndan anlaşılması gereken; «artırma öncesi yapılan işlemler veya artırma sırasında, artırmanın doğal akışını değiştiren (olumsuz yönde etkileyen) davranışlardır. Yani, artırmanın kanuna (usulüne) uygun yapılmasını ve ihale kararı verilmesini etkileyen tüm kural dışı (normal olmayan) davranış ve durumlar» «yapılan özel anlaşmalar ile -arttırma gününden önce veya arttırma sırasında- arttırmanın satışa çıkarılan malın gerçek değerinin bulması için açık bir rekabetin oluşarak, ulaşılan en yüksek değer üzerinden ihalenin yapılması gayesinin gerçekleşmesine engel olunması» «artırmaya katılmayı ya da artırmaya katılanların gerçek isteklerine uygun ve özgür iradelerini açıklamalarını hukuka veya ahlâka aykırı tertiplerle önlemek veya artırma sonunda elde edilmesi amaç olan en elverişli bedelin ortaya çıkmasına engel olmak veya malın gerçek değerinden daha yüksek fiyat sağlamak amacıyla dürüstlük kurallarına aykırı olarak yapılan her türlü davranışlar» artırmaya fesat karıştırmak olarak nitelendirilmektedir.
Yüksek mahkeme, ihalenin feshine neden olan fesat iddiaları hakkında;
√ « ‘Alıcılara, ihaleden çekilmeleri için para teklif edilmesi’nin ihaleye fesat karıştırmak olduğunu»
√ «İhale anında ihaleye katılmak isteyen kişinin kulağına bir başka kişi tarafından birşeyler söylenmesi üzerine ihaleden çekilmiş olmasının, ihalenin olağan şartlarda yapılmadığını (ihale fesat karıştırıldığını) göstereceğini»
√ «İhaleye girmek isteyen kişilerin tehdit edilerek (ve kendilerine silah gösterilerek) ihaleye girmelerinin önlenmiş olmasının ve ihaleye girmek isteyen kişiler arasında anlaşma yapılmış olmasının,ihalenin normal koşullar içinde yapılmadığını göstereceğini»
√ «Bir alıcının önce yapılan -birinci ve ikinci- ihalede sürdüğü peyden, daha sonra yapılan ihalede, daha az pey sürmesinin ‘fesat’ sayılıp, iyiniyetle bağdaşmayacağını ve ihalenin feshini gerektireceğini»
√ «İhale sırasında çıkan kavgada bir kısım kişilerin dövülmüş (tokatlanmış) olmasının, ihalenin normal koşullar altında yapılmamış olduğunu göstereceğini»
√ «Borçlu ile yapılan anlaşma sonucunda satışın ertelenmiş olduğu’nun alıcılara da bildirilmesine rağmen, satışın gerçekleştirilmiş olmasının, ihaleye fesat karıştırıldığını göstereceğini»
√ «İhaleye girmek isteyenlerin, ihaleye sokulmamalarının, fesat nedeniyle ihalenin feshine neden olacağını»
√ « ‘İpotek kapsamındaki rehinli malların, bu nitelikleri saklanarak ihalenin yapılmış olduğu’ iddiasının ‘ihaleye fesat karıştırıldığı’nı ifade ettiğini»
√ « ‘İhale sırasında, ihaleye katılmak isteyen kişilerin ihaleye girmelerinin engellendiği’ iddiasının, ‘ihaleye fesat karıştırıldığı’ iddiası niteliğini taşıdığını»
√ «İhale şartnamesinde, satışa konu taşınmazın ikinci sınıf tarihi eser iken birinci sınıf tarihi eser olarak gösterilmiş olmasının, ihaleye olan ilgi ve katılımı azaltacağını ve sonuçta yapılan ihalenin feshine neden olacağını»
√ «İcra memurluğunca verilen ‘satışın durdurulması’na dair kararın icra mahkemesi tarafından satışa on dakika kala kaldırılmış olmasını satışa katılımı olumsuz yönde etkileyeceğini ve sonuçta yapılan ihalenin feshini gerektireceğini»
√ «İhale sırasında nisbetsiz pey sürülmesinin, ihaleye fesat karıştırıldığının kanıtı sayılacağını ve ihalenin feshini gerektireceğini»
√ « ‘Kimsenin ihaleye katılmamasının’ tehdit yoluyla istendiğinin kanıtlanması halinde, ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»
√ «Taşınmazın ‘çocuk parkı olacağı’, ‘belediyece yıkılacağı’, ‘istimlak edileceği’ dedikodusunu yaymanın, ‘ihaleye fesat karıştırmak’ olduğunu»
√ «İhaleyi yapacak memura, tarafların ‘ihalenin durdurulması’ konusunda anlaşmış olduklarının bildirilmiş olması ve ihaleye girmek isteyenlerin girmekten vazgeçmiş olmaları, ihalenin normal şartlar altında yapılmadığını göstereceğini»
√ «Alacaklının ‘satıştan feragat ettiğini’ bildirip ihale yerinden ayrılmasından sonra, ihalenin ikinci gününe ertelenip o gün ihalenin yapılmasının, ‘ihalenin normal şartlar altında yapılmadığını’ göstereceğini»
√ « ‘Ağlayanın malı, gülene hayır etmez’ şeklinde manevi telkinde bulunmanın, «ihaleye fesat karıştırmak’ sayılacağını»
√ «Satış saatine az bir süre kala yapılan bomba ihbarı üzerine satışın 5 dakika gecikme ile başlamış olmasının,ihaleye fesat karıştığını göstereceğini»
√ «Alacaklı vekilinin ‘satışın durdurulması’ konusunda, asıl takibin yapıldığı icra müdürlüğünden satıştan bir gün önce aldığı talimatı, satışı yapacak olan talimat icra müdürlüğüne satıştan bir gün sonra ibraz etmesinin, ‘fesat’ niteliğini taşıyacağını»
√ «Gecikmiş itiraz talebinin kabul edilerek, borçluya ödeme emrinin tebliğ tarihinin düzeltilmesi sonucunda borçlunun itirazının takibi durdurmuş olmasına rağmen, takip kesinleşmiş gibi yapılmış olan ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»
√ «Alacaklı-alıcının, borçluya ‘masraf olmasın, ihaleden ben alıp sana devredeyim’ diyerek kandırmış olmasının, ihalenin fesat nedeniyle feshini gerektireceğini»
√ «Tek başına ihaleye katılan müşterinin, kendi teklifini kendiliğinden arttırmasının, ihalenin normal şartlar altında yapılmadığını göstereceğini»
√ « ‘İhalenin kimin üzerinde kalacağı’ konusundaki anlaşmanın varlığının, ihalenin fesat nedeniyle bozulmasını gerektireceğini»
√ «Satışa çıkarılan taşınmazın nitelikleri üzerinde ihaleye katılmak isteyenleri tereddüte düşürecek beyanda bulunulmasının, ihaleye katılacakların tehdit edilmesinin, ihalenin feshine neden olacağını»
√ «Müşterilere ‘ihaleye girmemeleri’ konusunda rica ve telkinde bulunulmasının, ihalenin feshine neden olacağını»
√ « ‘Satışın durdurulduğunun’ ilan edilmesinin, daha sonra yapılan satışın ‘fesat nedeniyle’ feshine neden olacağını»
√ «İhaleden önce ve ihale sırasında tartışmaların çıkıp, olaya polisin müdahale etmiş olmasının, ihalenin normal koşullar altında yapılmadığını gösterileceğini»
√ «Anormal pey sürülüp ihalenin yapılması sağlandıktan sonra, ihale bedelinin yatırılmayarak bir önceki pey sürene ihale yapılması halinde, şikayet üzerine ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»
√ «Alıcılar ile bir kısım hissedarların, taşınmazın satış bedeli üzerinde -yazılı belge ile- anlaşmalarının, ‘ihaleye fesat karıştırmak’ sayılacağını»
√ «Yasaya veya ahlaka aykırı tertiplerle ihaleye müdahale edilmesinin, ‘ihaleye fesat karıştırmak’ olduğunu»
√ «Şikayetçi hissedarların ‘satış yapılmayacağı’ndan bahisle kandırılmış olmalarının, ‘ihaleye fesat karıştırmak’ sayılacağını»
√ «Arttırmaya giren alacaklının diğer taliplere ‘ihalenin bittiğini ve taşınmazın kendisine satıldığını’ söyleyerek, onların satışa girmemelerini sağlamasının, ‘ihaleye fesat karıştırmak’ sayılacağını»
√ «Borçlu vekilinin görev ve yetkilerini kötüye kullanarak, müvekkiline ait taşınmazın kendi adına ihalesini sağlamasının ihaleye karıştırmak sayıcağı ve ihalenin süresiz şikayet yoluyla feshine neden olacağı»
√ «Artırma sırasında ‘satılan taşınmazın mezarlık olduğu’ şeklinde bağırılmasının, ihalenin fesat nedeniyle feshine neden olacağını»
«İhaleye fesat karıştırma» olarak kabul edilip, ihalenin feshine neden olabilecek diğer davranışlara şu örnekler verilebilir:
- Satış memurunun ileri sürülen peyleri herkese duyurmadan ihaleyi aceleye getirerek yapması,
- Satış memurunun, kendi adına başkasına ihaleye sokması.
Buna karşın yüksek mahkeme;
√ «İpotekli alacaklının, ihaleden önce ‘taşınmazın ipotek bedelini karşılamasa da’ satılmasına muvafakat etmesi halinde, taşınmazın en yüksek pey süren alıcıya -ileri sürülen peyin; birinci artırmada taşınmazın kıymetinin % 60’ını, ikinci artırmada ise % 40’ını ve satış/paylaştırma masraflarınıda karşılaması koşuluyla- ihale edilebileceğini, bu durumun ‘fesat’ olarak değerlendirilemeyeceğini»
√ «İhaleye girmek için icra müdürlüğüne gelen kişilere ‘bize ... TL verin ihaleye girin’ veya ‘biz size ... TL verelim siz ihaleye girmeyin’ şeklinde beyanda bulunulmuş olmasının, bu kişilerin ihaleye katılmalarını önleyici nitelikte olmadığından, bu davranışın ‘ihaleye fesat karıştırma’ olarak nitelendirilemeyeceğini»
√ «İhale mahallinde bulunan bir kısım kişilerin ‘ihaleye girip satılan aracı kendilerinin alacağını, başkalarının alma şansı bulunmadığını söylemiş olmalarının, başka kişilerin ihaleye girmelerini önleyici nitelikte bulunmadığından, ihaleye fesat karıştırma olarak nitelendirilemeyeceğini»
√ « İhale sırasında kargaşa olacağı’ söylentisinin duyulmuş olmasının ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Alıcı ve yakınları tarafından borçluya ‘sen bu ihaleye girme sonu kötü olur’ şeklinde beyanda bulunmuş olmalarının -borçlunun ihaleye katılımı söz konusu olmadığından- ihaleye fesat karıştırma olarak kabul edilemeyeceğini»
√ « ‘Karşı tarafın ihaleye girmemesi’ yönünde sarfedilen ve tehdit unsurunu içermeyen sözlerin, fesat nedeniyle ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Alacaklı vekilinin satışa çıkardığı borçluya ait taşınmazı, ihaleye katılıp şahsen satın almasının -kanımızca hatalı olarak- ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Hissedarların kendi aralarında veya temin ettikleri kişilerle anlaşıp, taşınmazın yüksek bir fiyatla satılmasını sağlamak için anlaşma yapmalarının, ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
belirtmiştir.
Görüldüğü gibi, «ihaleye fesat karıştırma» olarak nitelenebilecek davranışlar; «alacaklı», «borçlu», «artırmaya katılanlar», «artırmayı yöneten memur» yahut «bu kişiler adına hareket eden üçüncü kişiler» tarafından yapılabilir.
II- Kimler «fesat nedeniyle «ihalenin feshini isteyemezler? Yüksek mahkemesi;
√ «İhaleye kendisi fesat karıştırılmış olan kimsenin»
√ «İhaleye katılıp pey sürmüş olan ve satılan şeyi almış olan kişinin daha sonra ‘sinirlenerek bu şekilde pey sürdüğünü’ ileri sürüp ihalenin -fesat nedeniyle- feshini isteyemeyeceğini»
√ «İhaleye katıldıktan sonra, ihaledeki düzeni bozucu ve fesat sayılacak olayları gördüğü halde ihale yapılan alıcının»
√ «Diğer alıcılarla anlaşarak ihaleye katılmamış olan kimselerin» «fesat nedeniyle» ihalenin feshini isteyemeyeceklerini ifade etmiştir.
III- İhaleye fesat karıştırıldığına ilişkin iddialar, her türlü kanıtla -bu arada tanıkla- isbat edilebilir. Ancak, ihaleye fesat karıştırmak aynı zamanda «suç» sayıldığından (İİK. mad. 345/b) bu konuda yemin teklif edilemez (HUMK. mad. 246/2, 352).
Yüksek mahkeme fesat iddiasının isbatı (isbat şekli) konusunda;
√ «Fesat iddiasının icra mahkemesinde tanıkla isbat edilebileceğini»
√ «İhaleye fesat karıştırıldığını konsunda dinlenen tanıkların beyanları doğrultusunda karar verilmesi gerekeceğini, tanıkların doğru söylediklerinin -asıl olarak- kabul edilmesi gerekeceğini»
√ «İcra tutanakları, aksi sabit oluncaya kadar geçerli belge’ler olduğundan, ihaleye katılmak isteyenlerin icra (satış) memuru tarafından geri çevrilip çevrilmediği hususunun tanıkla isbat edilebileceğini»
√ «Teyp bantlarının -fesat iddiasının isbatında- tek başına kesin nitelikte bir kanıt olarak kabul edilemeyeceği, ancak başka kanıtlarla birlikte değerlendirilmesi gerekeceğini»
√ «Fesat konusunda gösterilen tanıkların ‘mahkemeye getirilmesi’ için taraflara kesin mehil verilemeyeceğini, tanıkların ‘davetiye ile ve ihzaren getirilmeleri’ gerekeceğini»
√ «Fesat konusunda dinlenmiş olan tanıkların beyanları arasındaki çelişki giderilmeden karar verilemeyeceğini»
√ «Fesat iddiasına ilişkin tanıkların tümünün dinlenmemesinin, bozma nedeni olacağını»
√ «Davalı-borçlunun fesadı kabul etmesinin, diğer delillerle iddia kanıtlanmış olmadıkça ve alıcı da kabul etmedikçe ihalenin feshine neden olmayacağını»
√ «Tek tanığın beyanı ile dahi ihaleye fesat karıştırıldığının anlaşılması halinde, ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»
√ «İhaleye fesat karıştırılıp karıştırılmadığı konusunda ‘tanık’ olarak dinlenen; satış memuru, polis memuru, mübaşir ve tellalın beyanlarının ihtiyatla değerlendirilmesi gerekeceğini»
belirtmiştir...
IV- Fesat iddiası -diğer fesih nedenleri gibi (İİK. mad. 134/II.c.3)- evrak üzerinde incelenemez. Mutlaka duruşma yapılarak incelenmesi gerekir.
Dilekçede «fesat iddiası»na yer verilmiş olması halinde, bunun mutlaka icra mahkemesince araştırılması gerekir. Eğer şikayetçi dilekçesinde «fesat sebeplerini duruşmada açıklayacağını» bildirmişse, şikayetçiye fesat sebepleri hakkında açıklama yapma olanağı verilmeden davanın sonuçlandırılmaması olanağı verilmeden davanın sonuçlandırılmaması gerekir.
Taşınmazın takdir edilen (muhammen) kıymetinden daha yüksek bir bedelle artırmada ihale edilmiş olması, ihalenin «fesat nedeniyle» bozulması için şikayette bulunmasını önlemez.
İİK. mad. 133’e göre «ihale bedelinin ödenmemesi» nedeniyle ihalenin icra memuru tarafından bozulmuş olması, ayni ihale hakkında «fesat nedeniyle ileri sürülen ihalenin bozulması istemi»nin incelenmesi engel olmaz.
§ b. “ESASLI HATA NEDENİYLE İHALENİN BOZULMASI”
A
lıcının, satılan taşınmazın önemli niteliklerinde hataya düşürülmüş (düşmüş), olması, ihalenin bozulmasına neden olur.
I- Kanunda, ihalenin bozulmasının neden olabilecek «esaslı (önemli) hata» kavramının içeriği belirtilmemiş olduğundan bunu saptamak için zorunlu olarak bilimsel ve yargısal içtihatlardan yararlanılacaktır. Doktrinde «eğer hata, iş hayatında (bu tür hukuki işlemlerde) geçerli dürüstlük kurallarına göre, malın alıcı tarafından artırmaya katılıp pey sürerken gözönünde tuttuğu (tutabileceği) belli özelliklere ilişkinse, esaslı (önemli) sayılmalıdır. İhale edilen malla ilgili olarak düşülen hata, bu nitelikte olması halinde, ihalenin feshi nedeni olmalıdır» denilmiştir.
Yüksek mahkeme de, çeşitli içtihatlarında;
√ «Satışa konu hisse senetlerinin borsadaki işlem yasağı nedeniyle borsa dışı kaldığının ve ekonomik değer taşımadığının anlaşılması halinde yapılan ihalenin hata nedeniyle feshi gerekeceğini»
√ «Gerçekte taşınmazın 1/2 hissesi satışa çıkarıldığı halde ‘taşınmazın tamamının satışa çıkarıldığı’ şeklinde bir düzenleme yapılmış olması halinde, tapu işlemi yapmak üzere başvuran alıcının, bu tarihten itibaren ihalenin feshini isteyebileceğini»
√ «İcra Müdürlüğünün yazısına göre, imar planında otopark olarak ayrılmış olan yerin satış ilamında ‘7 katlı inşaat yapımına müsait olduğu’nun belirtilmiş olmasının, hata nedeniyle ihalenin feshine yol açacağını»
√ «Şartnamede ‘satışa çıkarılan bilgisayarın ana işlem kartı ve bilgi depolarına parçasının bulunmadığı’nın açıklanmamış olmasının, hata nedeniyle; ihalenin feshine yol açacağını»
√ «Alıcının ‘satış ilanı’ndaki bilgi ile yetinebileceğini ve ayrıca ‘tapu sicili’nde araştırma yapmak zorunda olmadığını, ‘satış ilanı’ ile ‘tapu sicili’ndeki miktarın farklı (daha az) bulunması halinde, ihalenin feshi gerekeceğini»
√ «Satılan taşınmazların ilan edilen imar durumu ile son imar durumu arasında müşteriyi yanıltıcı aykırılık (çelişki) bulunması halinde, «esaslı hata» nedeniyle ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»
√ «Alıcının «ihalede satın aldığı taşınmazın imar durumunun değişmiş olduğunu, sit alanı içinde kaldığını» ileri sürerek «esaslı hata» nedeniyle ihalenin feshini isteyebileceğini»
√ «Tellalın, satışa çıkarılan taşınmazın mahalle adını yanlış bağırmış olmasının, ihalenin feshine neden olacağını»
√ «Satın alınan taşınmazın yüzölçümünün tapu kaydı, şartname ve ilanda belirtilenden daha az olduğunun anlaşılmasının, ihalenin hata nedeniyle feshine yol açacağını»
√ «İstimlak edildiği» belirtilmeksizin ihalesi yapılan taşınmazın bu sebeple ihalesinin feshinin istenebileceğini»
√ «Satın alınan çiftliğin askeri yasak bölge dahilinde kaldığının sonradan anlaşılmasının ihalenin hata nedeniyle feshine yol açacağını»
Buna karşın yüksek mahkeme;
√ «Alıcı konumundaki borçlunun eşinin ‘taşınmazın niteliğinde hataya düşünüldüğü’ iddiasının, hayatın olağan akışına uygun düşmeyeceğini»
√ «Borçlunun oğlu olan şikayetçinin ‘satışı yapılan yerin hangi taşınmazla ilgili olduğu’ bilmemesinin hayatın olağan akışına aykırı olacağını»
√ «Şartname ve ilanda satışa çıkarılan taşınmazın parsel numarasının yazılış gösterilmesinin maddi hatadan kaynaklanan durumlarda, hata nedeniyle ihalenin feshine karar verilemeyeceğini»
√ «Niteliği ilanda ‘tarla’ olarak açıklanan taşınmazı çok katlı binalar yapmak üzere satın alacak kişilerin taşınmazın niteliği hakkında ayrıca -Belediye İmar Müdürlüğü gibi- ilgili yer ve kurumlardan bilgi almış sayılmalarının hayatın olağan akışına uygun düşeceğini»
ifade etmiştir.
Alıcının, satılan taşınmazın «önemli nitelikleri»nde hataya düşmesi (düşürülmesi) artırma şartnamesi’nin veya artırma ilanı’nın satışa çıkarılan taşınmazın durumu hakkında tam ve doğru bilgi vermesinden kaynaklanır. Bazen de, bu duruma artırmayı yapan memurun hatalı davranışı - örneğin; satılan taşınmazın bulunduğu mahallenin tellal tarafından yanlış bağrılmış olması neden olur...
II- Buraya kadar belirtilen «hata nedeniyle ihalenin feshini» ancak bunu istemekte yararı bulunan alıcı isteyebilir. «Alıcı» dışındaki diğer «ilgililer» -örneğin; alacaklı ya da borçlu- bu nedenle ihalenin feshini isteyemezler. Bu konudaki istemlerinin «menfaat yokluğu» nedeniyle reddedilmesi gerekir.
(Özellikle; “İhaleye Fesat Karıştırılması” ve “Esaslı Hata Nedeniyle İhalenin Bozulması”)
H
angi nedenlerle, ihalenin bozulmasının -icra mahkemesinde- istenebileceği İİK. mad. 134’de «bozulma nedenleri» teker teker belirtilerek gösterilmemiştir. Sadece, ihalenin «Borçlar Kanununun 226. maddesinde yazılı», «satış ilanının tebliğ edilmemiş olması», «satılan malın esaslı niteliklerindeki hata» yahut «ihaledeki fesat (hile)» nedeniyle bozulabileceğine değinilmiştir.
I- Doktrindeki gruplandırmaya uyarak, «ihalenin bozulma nedenleri»ni;
a) «İhaleye fesat karıştırılmış olması»,
b) «Arttırmaya hazırlık aşamasındaki hatalı işlemlerle ilgili bozma nedenleri»,
c) «İhalenin yapılması sırasında doğan -ihalenin yapılması sırasındaki hatalı işlemlerle ilgili- bozma nedenleri»,
d) «Alıcının taşınmazın önemli nitelikleri hakkında hataya düşürülmüş olması»
şeklinde sıralayabiliriz.
II- «İhalenin bozulma nedenleri»; bu nedenlerden yararlanabilecek olan «ilgililerin sıfatlarına göre» şöyle de sıralanabilir:
a- Borçlunun ileri sürebileceği bozma nedenleri: İhalenin bozulması daima borçlunun yararına sonuç doğurur. Çünkü, ihale ile borçlunun taşınır ya da taşınmaz malı, malvarlığından çıkmakta, varlığı azalmakta, ihalenin bozulması ile ise, elinden çıkan mal tekrar malvarlığına girmektedir.
İhalenin bozulması, bu şekilde borçlunun yararına sonuç doğuran işlem olduğundan, uygulamada borçluların «ihalenin bozulması» istemleri ile çok sık karşılaşılmaktadır.
Borçlular, yukarıda incelediğimiz bozma nedenlerinden; «ihaleye fesat (yolsuzluk) karıştırılmış olması», «artırmaya hazırlık aşamasındaki bozma nedenleri» ve «ihalenin yapılması sırasındaki bozma nedenleri»ne dayanarak ihalenin bozulmasını isteyebilirse de, «ihalenin sonra» meydana çıkan «taşınmazın önemli niteliklerinde alıcıların hataya düşürülmüş olması» nedenine dayanarak, yapılan ihalenin bozulmasını isteyemezler.
b- Alacaklının ileri sürebileceği bozma nedenleri: İhale bedeli ile alacağı karşılanmış olan alacaklılar, kural olarak ihalenin bozulmasını isteyemezler. Çünkü, yapılan ihalenin bozulmasında yararları yoktur. Buna karşın, ihale bedeli ile alacağı kısmen ya da tamamen karşılanmamış olan alacaklılar, «borçlu gibi» ihalenin bozulmasını istemekte yarar sahibidirler.
c- Alıcının ileri sürebileceği bozma nedenleri: Taşınmazı ihalede satın almış olan alıcılar, tüm bozma nedenlerine dayanarak, ihalenin bozulmasını isteyebilir.
d- Taşınmazın hissedarları ve taşınmaz üzerinde ayni hak sahibi bulunan kişilerin ileri sürebileceği bozma nedenleri: Bu kişiler «alacaklılar» gibi, ihalenin bozulmasını isteyecekleri gibi, ayrıca «ikametgahları bilindiği halde, kendilerine satış ilanını tebliğ edilmemiş olduğunu» bildirerek (İİK. mad. 127) de ihalenin bozulmasını isteyebilirler.
III- Kimi usulsüzlükler konusunda, «ihalenin feshi nedeni olup olmayacağı» hususunda uygulamada duyulan tereddütleri, yüksek mahkeme çeşitli içtihatlarında irdeleyerek, konuya açıklık getirmiştir.
Gerçekten, yüksek mahkeme;
√ «Hesap kat ihtarının kefile tebliğ edilmemiş olması’nın ihalenin feshine neden olmayacağını»
√ «Takibe dayanak ipotek belgesinde yazılı alacağın takip tarihinde muaccel olmadığı iddiasının ihalenin feshi sebebi olarak kabul edilemeyeceğini»
√ «Ödeme emri tebliğ işleminin usulsüzlüğünün, ihalenin feshi nedeni olarak ileri sürülemeyeceğini»
√ «Haczedilmezlik iddiası’nın ihalenin feshi nedenleri arasında yer almadığını»
√ « ‘Takibin iptali’ veya açılan ‘menfi tesbit davası’ sonucunda borçlunun borçlu olmadığının tesbit edilmiş olmasının ihalenin feshine neden olmayacağını»
√ «Borçlunun menfi tesbit davasını kazanmış olmasının, ihalenin feshine neden olmayacağını»
√ «Takip iptal edilse dahi, takip sonucunda gerçekleşen ihalenin geçerliliğini korumayacağını»
√ «İİK’nun 100. maddesinde yer alan ve derece kararının (sıra cetvelinin) düzenlenmesine yönelik uyuşmazlıkların ihalenin feshi sebebi olarak kabul edilemeyeceğini»
√ «Ödeme emri tebligatının usulsüzlüğünün, kesinleşen ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Takibin kesinleşmesinden sonra borca itiraz nedeni yapılabilecek hususların ‘fesih nedeni’ olarak kabul edilemeyeceğini»
√ «İhaleden önce kesinleşen nedenlere dayanarak ihalenin feshinin istenemeyeceğini»
√ «Takibe itirazın kabul edilmesinin, ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Kesinleşen takibin dayanağı olan kredi sözleşmesinin yerel mahkemece iptal edilmiş olmasının, -satışın durdurulması yönünde bir karar verilemediği sürece- tek başına ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Haczedilmezlik şikayetinin reddine ilişkin kararın onanmasından sonra, karar düzeltme yoluna başvurulmuş olmasının, satışın yapılmasını durdurmayacağını (ve yapılan satışın feshine neden olmayacağını)»
√ «İhale tarihinden sonraki nedenlere dayanılarak, ihalenin feshinin istenemeyeceğini»
√ «Kesinleşmiş ortaklığın satış suretiyle giderilmesi kararı uyarınca yapılmış olan ihalenin feshinin ‘ortaklığın giderilmesi kararının dayandığı veraset ilamının iptal edilmiş olduğu’ iddia edilerek istenemeyeceğini»
√ «İstihkak iddiasına ve davasına konu olabilecek nedenlerle ihalenin feshi davası açılamayacağını»
√ «İcra takibinin, ihaleden sonra -İİK. 71’e göre- iptal edilmiş olmasının ihalenin feshine neden olmayacağını»
√ « ‘Borca itiraz’ nedeni olabilecek olan hususların ‘ihalenin feshi’ nedeni olarak ileri sürülemeyeceğini»
√ «Alacağın muvazaalı olduğu’na ilişkin iddia ile ihalenin feshi davası açılamayacağını»
√ «Satış bedelinin alacaklılar arasında paylaştırılmasından doğan uyuşmazlığın ihalenin feshine neden olamayacağını»
Buna karşın;
√ «Haczedilen taşınırların fabrikanın teferruatı (eklentisi) olmaları nedeniyle fabrikadan ayrı olarak haczedilemeyecekleri ve satılamayacakları (İİK.83 c, MK. 686) iddiasının, ‘ihalenin feshi’ nedeni olarak –ihaleden sonra- ileri sürülebileceği»25 26
√ «İİK. 170/I uyarınca ‘imzaya itiraz’ -‘borca itiraz’ gibi (İİK. 169)- satışı durdurduğundan, ‘imzaya itiraz’ hakkında icra mahkemesince verilen karar kesinleşmeden yapılan ihalenin feshi gerekeceğini»27
√ «Borçlunun borca ve imzaya itirazının satışı durduracağını (169, 170/I) eğer satış yapılmışsa -borca ve imzaya itiraz reddedilmiş dahi olsa- yapılan ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»28
√ «Haczedilmezlik şikayeti kesin olarak sonuçlanmadan yapılan ihalenin feshi gerekeceğini»29
√ «Tutuklu olan borçluya temsilci tayin etmesi için (İİK. mad. 54 uyarınca) muhtıra gönderilip kendisine süre tanınmadan, hakkındaki takibe devam edilip haciz ve satış işlemi yapılamayacağını, eğer satış yapılmışsa ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»30
√ «Ödeme emri tebligatının usulsüz olduğunu ileri sürerek tebliğ tarihinin düzeltilmesini sağlayan ve sonra borca itiraz ederek takibi durduran borçlunun, bundan sonra ileri süreceği ihalenin feshi isteminin kabulü gerekeceğini»31
√ «Satıştan önce ‘ilandaki usulsüzlük’ hakkında yapılan şikayetin, Tetkik merciince kesin olarak reddedilmiş olmasının, satıştan sonra aynı hususun ihalenin feshi sebebi olarak ileri sürülmesini önlemeyeceğini»32
belirtmiştir...
§ a. “İHALEYE FESAT KARIŞTIRILMASI”
K
anuna ya da ahlaka (adaba) aykırı girişimlerle (tertiplerle) artırmaya yolsuzluk (dolan-hile-fesat) karıştırılmış olması (BK. mad. 226), yapılan ihalenin feshine neden olur.
I- «Artırmaya fesat karıştırma», «bazı kimselerin aralarında ya da borçlu ile yaptıkları anlaşmaya göre pey sürerek, artırmanın normal gidişini değiştirmeleri ya da alıcıyı bazı girişimlerle hataya düşürmeleri» «artırmanın normal olarak vereceği sonucu bozmaya yönelik bir takım tedbirlerin alınmış olması» demektir. Başka bir deyişle «artırmaya fesat karıştırılması»ndan anlaşılması gereken; «artırma öncesi yapılan işlemler veya artırma sırasında, artırmanın doğal akışını değiştiren (olumsuz yönde etkileyen) davranışlardır. Yani, artırmanın kanuna (usulüne) uygun yapılmasını ve ihale kararı verilmesini etkileyen tüm kural dışı (normal olmayan) davranış ve durumlar» «yapılan özel anlaşmalar ile -arttırma gününden önce veya arttırma sırasında- arttırmanın satışa çıkarılan malın gerçek değerinin bulması için açık bir rekabetin oluşarak, ulaşılan en yüksek değer üzerinden ihalenin yapılması gayesinin gerçekleşmesine engel olunması» «artırmaya katılmayı ya da artırmaya katılanların gerçek isteklerine uygun ve özgür iradelerini açıklamalarını hukuka veya ahlâka aykırı tertiplerle önlemek veya artırma sonunda elde edilmesi amaç olan en elverişli bedelin ortaya çıkmasına engel olmak veya malın gerçek değerinden daha yüksek fiyat sağlamak amacıyla dürüstlük kurallarına aykırı olarak yapılan her türlü davranışlar» artırmaya fesat karıştırmak olarak nitelendirilmektedir.
Yüksek mahkeme, ihalenin feshine neden olan fesat iddiaları hakkında;
√ « ‘Alıcılara, ihaleden çekilmeleri için para teklif edilmesi’nin ihaleye fesat karıştırmak olduğunu»
√ «İhale anında ihaleye katılmak isteyen kişinin kulağına bir başka kişi tarafından birşeyler söylenmesi üzerine ihaleden çekilmiş olmasının, ihalenin olağan şartlarda yapılmadığını (ihale fesat karıştırıldığını) göstereceğini»
√ «İhaleye girmek isteyen kişilerin tehdit edilerek (ve kendilerine silah gösterilerek) ihaleye girmelerinin önlenmiş olmasının ve ihaleye girmek isteyen kişiler arasında anlaşma yapılmış olmasının,ihalenin normal koşullar içinde yapılmadığını göstereceğini»
√ «Bir alıcının önce yapılan -birinci ve ikinci- ihalede sürdüğü peyden, daha sonra yapılan ihalede, daha az pey sürmesinin ‘fesat’ sayılıp, iyiniyetle bağdaşmayacağını ve ihalenin feshini gerektireceğini»
√ «İhale sırasında çıkan kavgada bir kısım kişilerin dövülmüş (tokatlanmış) olmasının, ihalenin normal koşullar altında yapılmamış olduğunu göstereceğini»
√ «Borçlu ile yapılan anlaşma sonucunda satışın ertelenmiş olduğu’nun alıcılara da bildirilmesine rağmen, satışın gerçekleştirilmiş olmasının, ihaleye fesat karıştırıldığını göstereceğini»
√ «İhaleye girmek isteyenlerin, ihaleye sokulmamalarının, fesat nedeniyle ihalenin feshine neden olacağını»
√ « ‘İpotek kapsamındaki rehinli malların, bu nitelikleri saklanarak ihalenin yapılmış olduğu’ iddiasının ‘ihaleye fesat karıştırıldığı’nı ifade ettiğini»
√ « ‘İhale sırasında, ihaleye katılmak isteyen kişilerin ihaleye girmelerinin engellendiği’ iddiasının, ‘ihaleye fesat karıştırıldığı’ iddiası niteliğini taşıdığını»
√ «İhale şartnamesinde, satışa konu taşınmazın ikinci sınıf tarihi eser iken birinci sınıf tarihi eser olarak gösterilmiş olmasının, ihaleye olan ilgi ve katılımı azaltacağını ve sonuçta yapılan ihalenin feshine neden olacağını»
√ «İcra memurluğunca verilen ‘satışın durdurulması’na dair kararın icra mahkemesi tarafından satışa on dakika kala kaldırılmış olmasını satışa katılımı olumsuz yönde etkileyeceğini ve sonuçta yapılan ihalenin feshini gerektireceğini»
√ «İhale sırasında nisbetsiz pey sürülmesinin, ihaleye fesat karıştırıldığının kanıtı sayılacağını ve ihalenin feshini gerektireceğini»
√ « ‘Kimsenin ihaleye katılmamasının’ tehdit yoluyla istendiğinin kanıtlanması halinde, ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»
√ «Taşınmazın ‘çocuk parkı olacağı’, ‘belediyece yıkılacağı’, ‘istimlak edileceği’ dedikodusunu yaymanın, ‘ihaleye fesat karıştırmak’ olduğunu»
√ «İhaleyi yapacak memura, tarafların ‘ihalenin durdurulması’ konusunda anlaşmış olduklarının bildirilmiş olması ve ihaleye girmek isteyenlerin girmekten vazgeçmiş olmaları, ihalenin normal şartlar altında yapılmadığını göstereceğini»
√ «Alacaklının ‘satıştan feragat ettiğini’ bildirip ihale yerinden ayrılmasından sonra, ihalenin ikinci gününe ertelenip o gün ihalenin yapılmasının, ‘ihalenin normal şartlar altında yapılmadığını’ göstereceğini»
√ « ‘Ağlayanın malı, gülene hayır etmez’ şeklinde manevi telkinde bulunmanın, «ihaleye fesat karıştırmak’ sayılacağını»
√ «Satış saatine az bir süre kala yapılan bomba ihbarı üzerine satışın 5 dakika gecikme ile başlamış olmasının,ihaleye fesat karıştığını göstereceğini»
√ «Alacaklı vekilinin ‘satışın durdurulması’ konusunda, asıl takibin yapıldığı icra müdürlüğünden satıştan bir gün önce aldığı talimatı, satışı yapacak olan talimat icra müdürlüğüne satıştan bir gün sonra ibraz etmesinin, ‘fesat’ niteliğini taşıyacağını»
√ «Gecikmiş itiraz talebinin kabul edilerek, borçluya ödeme emrinin tebliğ tarihinin düzeltilmesi sonucunda borçlunun itirazının takibi durdurmuş olmasına rağmen, takip kesinleşmiş gibi yapılmış olan ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»
√ «Alacaklı-alıcının, borçluya ‘masraf olmasın, ihaleden ben alıp sana devredeyim’ diyerek kandırmış olmasının, ihalenin fesat nedeniyle feshini gerektireceğini»
√ «Tek başına ihaleye katılan müşterinin, kendi teklifini kendiliğinden arttırmasının, ihalenin normal şartlar altında yapılmadığını göstereceğini»
√ « ‘İhalenin kimin üzerinde kalacağı’ konusundaki anlaşmanın varlığının, ihalenin fesat nedeniyle bozulmasını gerektireceğini»
√ «Satışa çıkarılan taşınmazın nitelikleri üzerinde ihaleye katılmak isteyenleri tereddüte düşürecek beyanda bulunulmasının, ihaleye katılacakların tehdit edilmesinin, ihalenin feshine neden olacağını»
√ «Müşterilere ‘ihaleye girmemeleri’ konusunda rica ve telkinde bulunulmasının, ihalenin feshine neden olacağını»
√ « ‘Satışın durdurulduğunun’ ilan edilmesinin, daha sonra yapılan satışın ‘fesat nedeniyle’ feshine neden olacağını»
√ «İhaleden önce ve ihale sırasında tartışmaların çıkıp, olaya polisin müdahale etmiş olmasının, ihalenin normal koşullar altında yapılmadığını gösterileceğini»
√ «Anormal pey sürülüp ihalenin yapılması sağlandıktan sonra, ihale bedelinin yatırılmayarak bir önceki pey sürene ihale yapılması halinde, şikayet üzerine ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»
√ «Alıcılar ile bir kısım hissedarların, taşınmazın satış bedeli üzerinde -yazılı belge ile- anlaşmalarının, ‘ihaleye fesat karıştırmak’ sayılacağını»
√ «Yasaya veya ahlaka aykırı tertiplerle ihaleye müdahale edilmesinin, ‘ihaleye fesat karıştırmak’ olduğunu»
√ «Şikayetçi hissedarların ‘satış yapılmayacağı’ndan bahisle kandırılmış olmalarının, ‘ihaleye fesat karıştırmak’ sayılacağını»
√ «Arttırmaya giren alacaklının diğer taliplere ‘ihalenin bittiğini ve taşınmazın kendisine satıldığını’ söyleyerek, onların satışa girmemelerini sağlamasının, ‘ihaleye fesat karıştırmak’ sayılacağını»
√ «Borçlu vekilinin görev ve yetkilerini kötüye kullanarak, müvekkiline ait taşınmazın kendi adına ihalesini sağlamasının ihaleye karıştırmak sayıcağı ve ihalenin süresiz şikayet yoluyla feshine neden olacağı»
√ «Artırma sırasında ‘satılan taşınmazın mezarlık olduğu’ şeklinde bağırılmasının, ihalenin fesat nedeniyle feshine neden olacağını»
«İhaleye fesat karıştırma» olarak kabul edilip, ihalenin feshine neden olabilecek diğer davranışlara şu örnekler verilebilir:
- Satış memurunun ileri sürülen peyleri herkese duyurmadan ihaleyi aceleye getirerek yapması,
- Satış memurunun, kendi adına başkasına ihaleye sokması.
Buna karşın yüksek mahkeme;
√ «İpotekli alacaklının, ihaleden önce ‘taşınmazın ipotek bedelini karşılamasa da’ satılmasına muvafakat etmesi halinde, taşınmazın en yüksek pey süren alıcıya -ileri sürülen peyin; birinci artırmada taşınmazın kıymetinin % 60’ını, ikinci artırmada ise % 40’ını ve satış/paylaştırma masraflarınıda karşılaması koşuluyla- ihale edilebileceğini, bu durumun ‘fesat’ olarak değerlendirilemeyeceğini»
√ «İhaleye girmek için icra müdürlüğüne gelen kişilere ‘bize ... TL verin ihaleye girin’ veya ‘biz size ... TL verelim siz ihaleye girmeyin’ şeklinde beyanda bulunulmuş olmasının, bu kişilerin ihaleye katılmalarını önleyici nitelikte olmadığından, bu davranışın ‘ihaleye fesat karıştırma’ olarak nitelendirilemeyeceğini»
√ «İhale mahallinde bulunan bir kısım kişilerin ‘ihaleye girip satılan aracı kendilerinin alacağını, başkalarının alma şansı bulunmadığını söylemiş olmalarının, başka kişilerin ihaleye girmelerini önleyici nitelikte bulunmadığından, ihaleye fesat karıştırma olarak nitelendirilemeyeceğini»
√ « İhale sırasında kargaşa olacağı’ söylentisinin duyulmuş olmasının ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Alıcı ve yakınları tarafından borçluya ‘sen bu ihaleye girme sonu kötü olur’ şeklinde beyanda bulunmuş olmalarının -borçlunun ihaleye katılımı söz konusu olmadığından- ihaleye fesat karıştırma olarak kabul edilemeyeceğini»
√ « ‘Karşı tarafın ihaleye girmemesi’ yönünde sarfedilen ve tehdit unsurunu içermeyen sözlerin, fesat nedeniyle ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Alacaklı vekilinin satışa çıkardığı borçluya ait taşınmazı, ihaleye katılıp şahsen satın almasının -kanımızca hatalı olarak- ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
√ «Hissedarların kendi aralarında veya temin ettikleri kişilerle anlaşıp, taşınmazın yüksek bir fiyatla satılmasını sağlamak için anlaşma yapmalarının, ihalenin feshini gerektirmeyeceğini»
belirtmiştir.
Görüldüğü gibi, «ihaleye fesat karıştırma» olarak nitelenebilecek davranışlar; «alacaklı», «borçlu», «artırmaya katılanlar», «artırmayı yöneten memur» yahut «bu kişiler adına hareket eden üçüncü kişiler» tarafından yapılabilir.
II- Kimler «fesat nedeniyle «ihalenin feshini isteyemezler? Yüksek mahkemesi;
√ «İhaleye kendisi fesat karıştırılmış olan kimsenin»
√ «İhaleye katılıp pey sürmüş olan ve satılan şeyi almış olan kişinin daha sonra ‘sinirlenerek bu şekilde pey sürdüğünü’ ileri sürüp ihalenin -fesat nedeniyle- feshini isteyemeyeceğini»
√ «İhaleye katıldıktan sonra, ihaledeki düzeni bozucu ve fesat sayılacak olayları gördüğü halde ihale yapılan alıcının»
√ «Diğer alıcılarla anlaşarak ihaleye katılmamış olan kimselerin» «fesat nedeniyle» ihalenin feshini isteyemeyeceklerini ifade etmiştir.
III- İhaleye fesat karıştırıldığına ilişkin iddialar, her türlü kanıtla -bu arada tanıkla- isbat edilebilir. Ancak, ihaleye fesat karıştırmak aynı zamanda «suç» sayıldığından (İİK. mad. 345/b) bu konuda yemin teklif edilemez (HUMK. mad. 246/2, 352).
Yüksek mahkeme fesat iddiasının isbatı (isbat şekli) konusunda;
√ «Fesat iddiasının icra mahkemesinde tanıkla isbat edilebileceğini»
√ «İhaleye fesat karıştırıldığını konsunda dinlenen tanıkların beyanları doğrultusunda karar verilmesi gerekeceğini, tanıkların doğru söylediklerinin -asıl olarak- kabul edilmesi gerekeceğini»
√ «İcra tutanakları, aksi sabit oluncaya kadar geçerli belge’ler olduğundan, ihaleye katılmak isteyenlerin icra (satış) memuru tarafından geri çevrilip çevrilmediği hususunun tanıkla isbat edilebileceğini»
√ «Teyp bantlarının -fesat iddiasının isbatında- tek başına kesin nitelikte bir kanıt olarak kabul edilemeyeceği, ancak başka kanıtlarla birlikte değerlendirilmesi gerekeceğini»
√ «Fesat konusunda gösterilen tanıkların ‘mahkemeye getirilmesi’ için taraflara kesin mehil verilemeyeceğini, tanıkların ‘davetiye ile ve ihzaren getirilmeleri’ gerekeceğini»
√ «Fesat konusunda dinlenmiş olan tanıkların beyanları arasındaki çelişki giderilmeden karar verilemeyeceğini»
√ «Fesat iddiasına ilişkin tanıkların tümünün dinlenmemesinin, bozma nedeni olacağını»
√ «Davalı-borçlunun fesadı kabul etmesinin, diğer delillerle iddia kanıtlanmış olmadıkça ve alıcı da kabul etmedikçe ihalenin feshine neden olmayacağını»
√ «Tek tanığın beyanı ile dahi ihaleye fesat karıştırıldığının anlaşılması halinde, ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»
√ «İhaleye fesat karıştırılıp karıştırılmadığı konusunda ‘tanık’ olarak dinlenen; satış memuru, polis memuru, mübaşir ve tellalın beyanlarının ihtiyatla değerlendirilmesi gerekeceğini»
belirtmiştir...
IV- Fesat iddiası -diğer fesih nedenleri gibi (İİK. mad. 134/II.c.3)- evrak üzerinde incelenemez. Mutlaka duruşma yapılarak incelenmesi gerekir.
Dilekçede «fesat iddiası»na yer verilmiş olması halinde, bunun mutlaka icra mahkemesince araştırılması gerekir. Eğer şikayetçi dilekçesinde «fesat sebeplerini duruşmada açıklayacağını» bildirmişse, şikayetçiye fesat sebepleri hakkında açıklama yapma olanağı verilmeden davanın sonuçlandırılmaması olanağı verilmeden davanın sonuçlandırılmaması gerekir.
Taşınmazın takdir edilen (muhammen) kıymetinden daha yüksek bir bedelle artırmada ihale edilmiş olması, ihalenin «fesat nedeniyle» bozulması için şikayette bulunmasını önlemez.
İİK. mad. 133’e göre «ihale bedelinin ödenmemesi» nedeniyle ihalenin icra memuru tarafından bozulmuş olması, ayni ihale hakkında «fesat nedeniyle ileri sürülen ihalenin bozulması istemi»nin incelenmesi engel olmaz.
§ b. “ESASLI HATA NEDENİYLE İHALENİN BOZULMASI”
A
lıcının, satılan taşınmazın önemli niteliklerinde hataya düşürülmüş (düşmüş), olması, ihalenin bozulmasına neden olur.
I- Kanunda, ihalenin bozulmasının neden olabilecek «esaslı (önemli) hata» kavramının içeriği belirtilmemiş olduğundan bunu saptamak için zorunlu olarak bilimsel ve yargısal içtihatlardan yararlanılacaktır. Doktrinde «eğer hata, iş hayatında (bu tür hukuki işlemlerde) geçerli dürüstlük kurallarına göre, malın alıcı tarafından artırmaya katılıp pey sürerken gözönünde tuttuğu (tutabileceği) belli özelliklere ilişkinse, esaslı (önemli) sayılmalıdır. İhale edilen malla ilgili olarak düşülen hata, bu nitelikte olması halinde, ihalenin feshi nedeni olmalıdır» denilmiştir.
Yüksek mahkeme de, çeşitli içtihatlarında;
√ «Satışa konu hisse senetlerinin borsadaki işlem yasağı nedeniyle borsa dışı kaldığının ve ekonomik değer taşımadığının anlaşılması halinde yapılan ihalenin hata nedeniyle feshi gerekeceğini»
√ «Gerçekte taşınmazın 1/2 hissesi satışa çıkarıldığı halde ‘taşınmazın tamamının satışa çıkarıldığı’ şeklinde bir düzenleme yapılmış olması halinde, tapu işlemi yapmak üzere başvuran alıcının, bu tarihten itibaren ihalenin feshini isteyebileceğini»
√ «İcra Müdürlüğünün yazısına göre, imar planında otopark olarak ayrılmış olan yerin satış ilamında ‘7 katlı inşaat yapımına müsait olduğu’nun belirtilmiş olmasının, hata nedeniyle ihalenin feshine yol açacağını»
√ «Şartnamede ‘satışa çıkarılan bilgisayarın ana işlem kartı ve bilgi depolarına parçasının bulunmadığı’nın açıklanmamış olmasının, hata nedeniyle; ihalenin feshine yol açacağını»
√ «Alıcının ‘satış ilanı’ndaki bilgi ile yetinebileceğini ve ayrıca ‘tapu sicili’nde araştırma yapmak zorunda olmadığını, ‘satış ilanı’ ile ‘tapu sicili’ndeki miktarın farklı (daha az) bulunması halinde, ihalenin feshi gerekeceğini»
√ «Satılan taşınmazların ilan edilen imar durumu ile son imar durumu arasında müşteriyi yanıltıcı aykırılık (çelişki) bulunması halinde, «esaslı hata» nedeniyle ihalenin feshine karar verilmesi gerekeceğini»
√ «Alıcının «ihalede satın aldığı taşınmazın imar durumunun değişmiş olduğunu, sit alanı içinde kaldığını» ileri sürerek «esaslı hata» nedeniyle ihalenin feshini isteyebileceğini»
√ «Tellalın, satışa çıkarılan taşınmazın mahalle adını yanlış bağırmış olmasının, ihalenin feshine neden olacağını»
√ «Satın alınan taşınmazın yüzölçümünün tapu kaydı, şartname ve ilanda belirtilenden daha az olduğunun anlaşılmasının, ihalenin hata nedeniyle feshine yol açacağını»
√ «İstimlak edildiği» belirtilmeksizin ihalesi yapılan taşınmazın bu sebeple ihalesinin feshinin istenebileceğini»
√ «Satın alınan çiftliğin askeri yasak bölge dahilinde kaldığının sonradan anlaşılmasının ihalenin hata nedeniyle feshine yol açacağını»
Buna karşın yüksek mahkeme;
√ «Alıcı konumundaki borçlunun eşinin ‘taşınmazın niteliğinde hataya düşünüldüğü’ iddiasının, hayatın olağan akışına uygun düşmeyeceğini»
√ «Borçlunun oğlu olan şikayetçinin ‘satışı yapılan yerin hangi taşınmazla ilgili olduğu’ bilmemesinin hayatın olağan akışına aykırı olacağını»
√ «Şartname ve ilanda satışa çıkarılan taşınmazın parsel numarasının yazılış gösterilmesinin maddi hatadan kaynaklanan durumlarda, hata nedeniyle ihalenin feshine karar verilemeyeceğini»
√ «Niteliği ilanda ‘tarla’ olarak açıklanan taşınmazı çok katlı binalar yapmak üzere satın alacak kişilerin taşınmazın niteliği hakkında ayrıca -Belediye İmar Müdürlüğü gibi- ilgili yer ve kurumlardan bilgi almış sayılmalarının hayatın olağan akışına uygun düşeceğini»
ifade etmiştir.
Alıcının, satılan taşınmazın «önemli nitelikleri»nde hataya düşmesi (düşürülmesi) artırma şartnamesi’nin veya artırma ilanı’nın satışa çıkarılan taşınmazın durumu hakkında tam ve doğru bilgi vermesinden kaynaklanır. Bazen de, bu duruma artırmayı yapan memurun hatalı davranışı - örneğin; satılan taşınmazın bulunduğu mahallenin tellal tarafından yanlış bağrılmış olması neden olur...
II- Buraya kadar belirtilen «hata nedeniyle ihalenin feshini» ancak bunu istemekte yararı bulunan alıcı isteyebilir. «Alıcı» dışındaki diğer «ilgililer» -örneğin; alacaklı ya da borçlu- bu nedenle ihalenin feshini isteyemezler. Bu konudaki istemlerinin «menfaat yokluğu» nedeniyle reddedilmesi gerekir.
